Kazak Edebiyatı'nın zirvesi: Abay Kunanbayoğlu
Modern ve Çağdaş Kazak Edebiyatı'nın kurucusu olan Abay Kunanbayoğlu, Kazak halkının rehberi olarak kabul edilir. Milleti için birçok mücadeleye giren usta şair, günümüzde dahi dillerden düşmeyecek şiirler kaleme alır, hafızalara kazınan bir lider olur. Türk Dünyası, TÜRKSOY Daimi Konseyi kararı ile de 2020 yılı, Kazak aydını Abay Kunanbay Yılı olarak ilan edilir.
💠 Abay Kunanbayoğlu, 1845 yılında Doğu Kazakistan bölgesinde Semey'e bağlı Şıngıstav yakınlarındaki Kaskabulak'ta dünyaya gelir.
💠 Kazakların Argun boyundan gelen Abay'ın babası, Kunanbay Öskenbayoğlu'dur. Abay'ın dedesi Öskenbay, zeki ve adil bir Kazak Beyidir. Adaletli yönetimi dolayısıyla, halk arasında "haklıysan Öskenbay Bey'e, haksız isen Erali Bey'e git" şeklinde bir deyim dahi bulunur.
💠 Kunanbayev'in dedeleri ve babası, yaşadıkları dönemde söz sahibi kimselerdir ve Tobıktı ahalisini yönetirler. Babası, dedelerinden daha uzun süre idarecilik yapar. Kunanbayev'in babası Öskenbay'dan itibaren başlayan yöneticilik onun nesli tarafından 150 yıl boyunca devam etmiştir.
Abay kelimesinin anlamı:
Beceri, sezgi, anlayış, dikkat.
💠 Abay, yazılarıyla halkını devamlı iyiye, güzele, gelişmeye, kalkınmaya teşvik eder. Bunu yaparken de söz sanatının inceliklerini büyük bir maharetle kullanır. Böylece Kazak edebiyatının yazılı türünün oluşmasına büyük bir katkı sağlar.
💠 Abay'ın şiirleri; ölen ve manzum hikâye türünde yazdığı metinlerden oluşur.
Ölen kelimesi anlamı:
Eski Türkçe'de kullanılan bu kelime "şiir" anlamına gelir.
💠 Abay'ın önemli bir eseri olan "Kara Sözler", Rus sömürge politikalarını eleştiren, eğitim ve okuryazarlığı benimsemesi için diğer Kazakları teşvik eden felsefi bir kaynaktır.
💠 Kazak bağımsızlığı için çalışmış "Alaş Orda" hareketi liderleri Abay'ı esin kaynağı ve ruhani liderleri olarak görürler. Abay'ın çağdaş Kazak figürü genellikle, tamamıyla geleneksel kıyafetler içinde ve elinde Kazak milli çalgısı olan tamburu tutarken tasvir edilir. Bugün, Kazaklar Abay'a, halkı milli bilince bürüyen ilk halk kahramanlarından biri olarak son derece saygı gösterirler.
Kara Sözler:
Abay Kunanbayoğlu'nun en önemli eseri kabul edilen, "Kara Sözler" de şairin Kazak halkına verdiği öğütler yer alır.
Alaş Orda Hareketi:
1910-1920 yılları arasında, Kazak ve Kırgızların bağımsızlık için başlattığı harekete verilen isimdir.
💠 Kunanbay önce Şağın köyünü sonra Tobıktı halkını yönetir. Yöneticilikte daha da yükselen Kunanbay, bölge yöneticisi seviyesine gelip bölgenin en önemli ve tanınmış yöneticilerinden olur.
💠 Sadık, dürüst ve vefakâr yöneticiler olan büyüklerinin ve kendisinin varlığı, Kazak halkı için neden bu kadar önemli olduğu ve bu kadar insanın neden Abay'ın öğütlerine kulak verdiğinin de bir cevabıdır.
💠 Abay'ın aile içinde almış olduğu terbiyenin kaynağı, yumuşak huylu ve merhametli annesi Uljan ile ninesi Zere'dir. Gençliğinden beri şiir ve hikâyeye merak salan Abay, ninesi ve annesinin anlattığı hikâye ve masalları büyük bir hevesle dinler.
💠 Okuma-yazma çağına gelen Abay, köyün hocasından (mollasından) eğitim alır. Ayrıca halk arasındaki hatiplerin maharetli dilleri, kinayeli hikâyeleri, akınların, destancıların ve hikâye anlatıcılarının sözleri Abay'ın çocukluk döneminde sanatsal hislerinin ve bu geleneklere olan merakının temelini atar.
💠 Sekiz yaşına gelen Abay, zekâsı ve mahareti babasının gözünden kaçmaz. Babası oğlu Abay'ın kendi yolunu, geleneğini devam ettirebilecek yeteneğe sahip olduğuna kanaat getirerek onu Semey'e götürerek Molla Gabduljappar'a teslim eder.
Semey:
Semey, Doğu Kazakistan Eyaleti'nin kuzeydoğusunda, Sibirya sınırı yakınında, Almatı'nın kuzeyinde kalan ve Rusya'daki Omsk oblastının güneydoğusunda İrtiş Nehri boyunca yer alan Kazakistan'a bağlı bir şehirdir.
Molla Gabduljappar kimdir?
Molla, Abay'ın hayatında önemli kararlar almasında yardımı dokunan akıl hocasıdır.
