Arama
Türkçenin "garip" şairi: Aşık Paşa
Batı Oğuz lehçesiyle ortaya çıkan edebiyatımızın ilk şairlerinden olan Aşık Paşa'nın en önemli eserleri sayılan Maarifnâme ve Garibname kitabından başka gazel ve tarzında aruz ve hece vezinleriyle yazılmış şiirleri de vardır. Aşık Paşa'nın Garibname'de yer alan gazellerinden başka nazire mecmualarında rastlanan toplam altmış yedi şiiri Sadettin Nüzhet Ergun ve değişik tarihlerde Abdülbaki Gölpınarlı tarafından yayımlanmıştır. İşte divan ve halk şiirine örnek ürünler veren Aşık Paşa'nın şiirleri...
Aşık Paşa'nın hayatı
📌Ünlü bir soydan gelen Aşık Paşa, Kırşehir'de 1272'de doğmuş ve yine burada vefat etti. Kırşehir'de 13 ve 14. yüzyıllarda yaşayan Türkçe'nin öncülerinden Aşık Paşa, dönemindeki mutasavvıflar arasında Anadolu'nun sevinçlerini, kederlerini, sevdalarını ve yaşantılarını Türkçe kaleme aldığı eserleriyle günümüz edebiyatçılarına ışık tuttu.
📌Şairin asıl adı Ali, mahlası ise Âşık'tır. "Paşa", "beşe" veya "başağa" diye adının sonuna eklenen lakap, babasının ilk oğlu olduğuna işaret etmektedir. Hayatı hakkındaki bilgiler, oğlu Elvan Çelebi'nin kaleme aldığı Menâkıbü'l-kudsiyye fî menâsıbi'l-ünsiyye'de anlatılanlara dayanır.
Aşık Paşa'nın edebi şahsiyeti
📌Eldeki bilgilere göre, Aşık Paşa, Türkçenin önemli, zengin bir dil olduğuna inanan, bu uğurda çalışan bir şahsiyet. Onun, "Türk diline kimseler bakmaz idi/ Türklere hergiz gönül akmaz idi/Türk dahi bilmez idi bu dilleri/ İnce yolu ol ulu menzilleri" dizelerinin, bundan yüzyıllar öncesinde söylenmiş olması, Aşık Paşa'nın Türkçecilik bilincini açıkça ortaya koymaktadır.
📌Aşık Paşa, "din uluları" yetiştiren bir aileden gelmiş olduğu için, aldığı aile eğitimin, görgünün, geleneğin doğal sonucu olarak mutasavvıf bir ozan olmuştur. Tasavvufun Anadolu'da yayılması konusunda etkin çalışmalar yaptığı anlaşılıyor. Kimi kaynaklar, Aşık Paşa'nın küçük yaşta Hacı Bektaş'ı da tanımış olabileceği üzerinde de duruyorlar.
📌Aşık Paşa hece ölçüsünün yanı sıra aruz ölçüsünü de kullanmıştır. Ama mutasavvıf şairlerde olduğu gibi şiirlerinin büyük çoğunluğunu hece ölçüsüyle, Türkçeye özen göstererek yazdığı anlaşılıyor.
📌Kırşehir Şairler ve Yazarlar Derneği Başkanı Erol Kılıç, Aşık Paşa'nın edebiyatımızdaki önemini anlatan şu sözleri kaydeder:
"Bugün Türkçe konuşarak şiirler yazılabiliyorsak bunu Aşık Paşa ve onun yolundan giderek Türkçe şiirler yazan şairlere borçluyuz. Eserlerinin tamamını Türkçe olarak yazmıştır. Garibname adlı eseri günümüzde Türkçeye kaynaklık etmektedir. Kendisi aynı zamanda Ahilik teşkilatının da kurucu öncülerinden olmuştur."
🔍 Edebiyatımızın kendine has bahçesi 'divan şiiri'ndeki 17 mefhum
"Nâzenîn bu ömrümüz bir göz yumup açmış gibi
Geldi geçdi tuymaduk bir kuş konup uçmış gibi"
Bu nazlı, hoş ömrümüz bir göz yumup açmış, bir kuş konup uçmuş gibi gelip geçti de fark etmedik bile.
🔍 Divan şiirinin edasını dönüştüren Fuzuli'nin beyitleri ve anlamları
"Nice geçdi bilmedük bu rûzgâr önden sona
Eyle tut şimdi bize bir yil esüp geçmiş gibi"
Bu zaman (ömür) baştan sona nasıl geçti, bilmedik. Tut ki bir rüzgar esip gitmiş.
🔍 Sözünüzün etkisini artıracak beyitler
"Niceler geldi bu mülke gitti vü göçdi girü
Şöyle kim bir kârban bir dem konup göçmüş gibi"
Bir kervanın bir an konup daha sonra göçmesi gibi, bu dünyaya niceleri gelip gitti.
"İşbu dünyâya gelenler bir dem eğlenmediler
Hânümânın dökdi gitdi yağıdan kaçmış gibi"
Bu dünyaya gelenler bir an bile eğlenmediler, düşmandan kaçar gibi evlerini barklarını bırakıp gittiler.