Asrın Sorusu: Garplılaşmanın neresindeyiz?
Son iki yüzyıldır birçok alanda gelişimi etkileyen "Garplılaşma" meselesi, üzerine en çok kalem oynatılan konulardan biri olmuştur. Felsefe, psikoloji, sosyal antropoloji ve sosyoloji gibi ilim alanlarında disiplinlerarası çalışmalarıyla tanınan Mümtaz Turhan da bu konuda çalışan yazarlardan biridir. "Garplılaşmanın Neresindeyiz" adlı eseriyle okurlarına Batılılaşma meselesine farklı perspektif sunmuştur.
Mümtaz Turhan Kimdir?
🔸 Mümtaz Turhan, Osmanlı'nın son döneminde 1908 yılında Erzurum'da dünyaya geldi. Rus işgali sebebiyle sekiz yaşında ailesiyle Kayseri'ye göç etmek zorunda kaldı. İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümüne girdikten sonra Almanya'da burslu olarak eğitim görmeye hak kazandı. Burada Berlin Üniversitesi ardından Frankfurt Üniversitesi'ni bitirdi ve 1935 yılında Türkiye'ye döndü.
🔸Almanya'da iken Gestalt psikolojisinin kurucusu Max Wertheimer'den ders alan Turhan bundan etkilenerek "yüz ifadelerinin yorumlanmasına ilişkin deneysel çalışmasıyla" 1939'da doçentliğe yükseldi.
🔸 Avrupa'daki deneyimleri ve ulaştığı eserlerle beraber sosyal antropoloji ilminin ehemmiyetinin farkınan varan Turhan, yaz aylarında Erzurum'un köyleri arasında gezdi. Lale Devri'nden Meşrutiyet'in sonuna kadar değişimlerin halk üzerindeki etkilerini "kültür değişimleri" adını vererek terimleştirdi. Bu çalışması 1944-1948 yıllarında Cambridge Üniversitesi'nde "Kültür Değişimleri: Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkit" kitabını tamamlamış ve ses getirmiştir.
🔸 Mümtaz Turhan, 1923'te Cumhuriyet ilan edildiğinde henüz on beş yaşındaydı. Kurtuluş Savaşı'na yaşının küçüklüğü nedeniyle katılamasa da bu zorlu sürece tanık oldu. Bundan dolayı da işgal sürecinin ve milletin topkeyun var olma mücadesinin farkındaydı.
🔸 O dönem aşağılık duygusu hakim olmuş, kurtuluş Batı'da aranmıştır. Mümtaz Turhan, gerek ilmi bilgisinden gerek de uzun süre Batı'da çalışma ve gözlemleri neticesinde bu düşüncenin hayal ürünü olduğunu, gelişmenin doğru politikalarla kendi kültürümüzde yattığını belirtmiştir. "Garplılaşmanın Neresindeyiz" eseri de bu düşüncenin ürünüdür.
Asrın Sorusu: Garplılaşmanın Neresindeyiz?
🔸 Mümtaz Turhan'ın 1950'li yıllarda kaleme aldığı "Garplılaşmanın Neresindeyiz" adlı kitabının önsözünde, Türkiye'de bazı aydınlarda şahit olduğu aşağılık kompleksiyle beraber kemikleşmiş Batı hayranlığına karşı ve halkın kendine olan inancını kaybetmesindeki derin hüznü ortadan kaldırmayı amaç edindiğini belirtir.
🔸Turhan, eseri yazarken ilk bölümde dava meselesine yer verir. Sonraki kısımlarda da bu dava çerçevesinde tarihi, psikolojik ve içtimai analizlerin yer aldığı görülür.
🔸 Yazar, Osmanlı'nın son dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında birçok değişime tanıklık eder. Büyük bir savaştan çıkmış, yaralarını yeni saran ülkenin ilerleyebilmesi için dünyadaki gelişmeleri takip etmesi şarttır. Tam da bu noktada Turhan, dava meselesine dair tarihi, psikolojik ve içtimai analizler yapar.
