Cahit Zarifoğlu'nun şiirleri neden anlaşılamıyor?
Söz ustası Cahit Zarifoğlu'nun kendi döneminde ve sonrasında en çok aldığı eleştiri; şiirinin kapalılığı ve anlaşılamadığına dairdi. Şiir anlayışıyla ilgili görüşlerini ihtiva eden müstakil bir kitap yazmayan Zarifoğlu, çeşitli eserlerinde poetikasına dair ipuçlarını okuyuculara sundu. Peki, Cahit Zarifoğlu'nun şiir anlayışı neydi? Modern sanatın imkanlarından yararlandığı imge yüklü şiiri, şaire göre neden anlaşılamıyordu? İşte detaylarıyla Zarifoğlu'nun satır aralarında yer alan şiir hakkındaki görüşleri...
Türk edebiyatının "zarif" şairi Cahit Zarifoğlu, söyleşilerinde sık sık tekrarladığı üzere "edebiyatın teorisini yapmaktan" hoşlanmaz. Buna rağmen Zarifoğlu'nun şiir anlayışını ortaya serecek pek çok söyleşisi bulunur. Aynı zamanda şiir kitapları incelendiğinde de şairin poetik duruşuna karşı da birçok çıkarımda bulunmak mümkündür.
Şair müstakil olarak şiir anlayışını ifade eden bir poetika yazmamıştır fakat Konuşmalar kitabında yer alan söyleşiler, Yaşamak isimli günlüğü, yayımına ömrünün yetmediği Bir Değirmendir Bu Dünya kitabındaki denemeler, ölümünden sonra Zengin Hayaller Peşinde adıyla bir araya getirilen yazıları, Okuyucularla adıyla yayımlanan Mavera dergisine gelen şiirleri değerlendirdiği yazıları ve Mektuplar'ı, Zarifoğlu'nun şiir anlayışını yorumlamak açısından ciddi bir yekun oluşturur.
1960'ların ortasından itibaren ilk şiirleri yayımlanmaya başlayan Cahit Zarifoğlu, 70'lerin sonuna kadar şiir üzerine çok az yazar ve bu dönemlerde kendisiyle çok fazla söyleşi de yapılmaz.
Zarifoğlu'nun ilk şiirleri, edebiyat dünyasında İkinci Yeni şiirinin güçlü bir biçimde yer aldığı, konuşulduğu, git gide büyüdüğü bir dönemde yayınlanır. İmgeci şiiriyle dikkatleri üzerine çeker ve İkinci Yeni şiirleri içinde hemen kendine ayrı bir yer edinir. Şair, ilk eserlerinde oldukça kapalı bir anlatımla şiirler yazmıştır.
Bu tarz, İşaret Çocukları ile başlayan diğer şiirlerde giderek olgunlaşarak büyüyen Zarifoğlu'nun kendine ait olan şiirini inşa etmeye götürür. Şiirinin kapalılığı hususunda söylenenlere pek dikkat etmez. Şiirini kapalı oluşuyla, imaj bolluğu ile eleştirenlere karşı da her zaman şiiri savunmaya devam eder.
Kendisiyle yapılan söyleşilerin pek çoğunda bu konuyla ilgili sorular sorulmuş o da her defasında şiirinin kapalı olmadığını, ancak zor anlaşılıyor denebileceğini söylemiştir.
Konuşmalar eserinde ilk dönem şiir poetikasına dair ifadeler yer alır. Gelişme dergisinde Nazif Gürdoğan'ın yaptığı uzun söyleşinin aktarıldığı yazıda şair, şiir anlayışını ele verir. Bu yazı aynı zamanda şairin yapılan eleştirilere karşı verdiği bir yanıt niteliğindedir:
"Hiç kimse, şu ya da bu şiiri anlamak zorunda değildir… Şiirimi bana şikâyet ediyorlar. Anlamıyorsa niye rahatsız oluyor bilmem? Ben de botanikten hiç anlamam…"
Şair, kendi şiirinin aslında kapalı olmadığını, zor anlaşılır olduğunu, bu zorluğun da şiirin kendisinden kaynaklandığını ve şiiri anlayabilmek için bu şiirin diline aşina olmaları gerektiğini vurgulamaktadır. Zarifoğlu, bu söyleşide şiirin teorisini yapmaktan hoşlanmadığını da ısrarla dile getirir.
Söyleşinin devamında Zarifoğlu okuyucundan da belli bir kültürel birikim beklediğini gösteren ifadelerde bulunur. Şair karşısında donanımı yüksek "gelişmiş bir okuyucu" beklediğinin ipucunu verir:
