Divan edebiyatının son büyük şairi Şeyh Galib kimdir? Şeyh Galib'in şiirleri ve eserleri...
Şeyh Galib, divan edebiyatının beş büyük temsilcisinden biri olarak kabul edilir. Henüz 26 yaşındayken şiirimizi zirveye taşıdığı eseri Hüsn ü Aşk'ı yazar. Zengin kelime hazinesine sahip olan Galip, baştan başa mecazlarla örülmüş şiirleriyle aradan asırlar geçse de anıt gibi değerini korur. Peki, Divan edebiyatının son büyük şairi Şeyh Galib kimdir? Şeyh Galib'in hayatı, şiirleri ve eserleri...
Mahzunluk içre zevk-i şâdî
Dilşadlık içre nâmuradî
(Hüzün içindeyken mutluluk tattırıyor; mutluluk içinde hüzün.)
◼ Şeyh Galip, divan edebiyatının beş büyük temsilcisinden biri olarak kabul edilir.
◼ Asıl adı Mehmed Esad'dı. Şair ve âlim Reşid Efendi ile Emine Hatun'un oğlu olarak 1757'de Yenikapı Mevlevîhânesi yakınındaki bir evde dünyaya geldi.
➡ Eğitim hayatı hakkında bilgiler kısıtlıdır. Ancak ilk eğitimini babasından aldığı bilinir. Yakın dostu Esrar Dede, şairin çocukluğunda babasından "Tuhfe-i Şahidi" okuduğunu söyler. Bu eser, İbrahim Şahidi Dede tarafından kaleme alınmış Farsça manzum sözlüktür.
Tenha-rev-i vâdî-i muhâlât
Vâreste-i kayd-ı ihtimâlât
(İmkansızlık vadisinde tek başına yol alır, bütün ihtimallerden bağımsızdır.)
◼ Arapçayı Hamdi Efendi'den, Farsçayı Hoca Neş'et'ten öğrendi.
◼ Zengin bir kültür ortamında yetişen Galib, çok erken yaşlarda şiir yazmaya başladı.
◼ Neş'et Efendi, kendisine "Esad" mahlasını verdi. Ancak dönemin Esad isimli şairleriyle karıştırılmaması için "Galib" mahlasını kullanmaya başladı.
Hüsn'ün sözü ülfet ü mahabbet
Aşk'ın işi hayret içre hayret
(Hüsn'ün sözü yakınlık ve sevgiden yana, ama Aşk'ın durumu hayret içinde hayret.)
◼ Şeyh Galib'in etkilendiği şairler, yazdığı nazirelerden tespit edilir. Buna göre Fuzuli, Nedim, Baki, Nef'i, Nabi hatta Nevayi, Fehim, Fasih, Ahmed Dede, La'li, Sabit, Nahifi, Münif, Nevres-i Kadim gibi Osmanlı şairlerinden etkilenmiştir.
◼ "Pesendim gülistan-ı şi'r-i Nâbîdir yine Galib" mısrasıyla Nabi'yi beğendiğini söylese de sonraki yıllarda kaleme aldığı Hüsn ü Aşk mesnevisinde usta şairi eleştirir. Bu, onun zaman içerisinde edebi anlayışının değiştiğini gösterir.
◼ Şeyh Galib'i etkileyen diğer şairler, bizzat tanıştığı kişilerdir. Neşet, Farsça hocası Vakanüvis Pertev, Reisülküttap Raşit gibi.
Surette cenab-ı Aşk hamuş
Girdab gibi muhit eder nuş
(Görünüşte yüce Aşk suskundu ama girdap gibi okyanusları içmekteydi.)
◼ Çevresini derinden etkileyen kişiliğinin yanında, henüz genç yaşta etkili bir şair ve geniş kültürlü aydın olarak tanınmaya başladı.
"Hoş geldin eya berid-i canan
Bahşe-t bana bir müvid-i canan
Can ola feda-yı ıyd-i canan
Bisüd ola mı ümid-i canan
Yarin bize bir selamı yok mu" dizelerine de imza atan şair Galib, 28 yaşındayken Konya'da Mevlana'nın dergahına katıldı. 1784 Konya'ya gidip Mevlânâ Dergâhı'nda çile çıkardı.
◼ Çile süreci boyunca herhangi bir şey yazmadığından şiir yazma kabiliyetini kaybettiğine dair dedikodular çıktı. Dede olduktan sonra tasavvufi eserlere yöneldi.
Çün nazm ile maksadın eserdir
Aşk'ı dahi söylemek hünerdir
(Mademki şiir yazmakla bir eser bırakmak istersin, Aşk'ı da anlatman hünerdir.)
◼ Düşünce hayatının gelişmesinde özellikle Mevlana'nın Mesnevi eserinin büyük etkisi vardı. Henüz 24 yaşındayken "Divan" eserini yazdı.
◼ Divan edebiyatında özellikle Mevlevilik koluna bağlı olan Galib, tasavvufun mazmun, çağrışım ve fikir hazinesinden faydalanırken, tevhid inancını, ilahi aşk, insan yüceliği ve hoşgörülülük ilkelerini benimsedi.
