Arama
Divan şairlerinin gözünden aşk
Klasik şiir, edebiyatımızın kaybolmaya yüz tutan gizli bahçesi gibidir. Toplumumuzun eski düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşır. Asırların biriktirdiği kültür ile harmanlanan bu şiirlerde, her insan kendinden bir parça bulur. Bunun bir nedeni, insanlığın en eski meselesi olan aşk üzerinde kurulmuş olmasıdır. Klasik edebiyatımız, kadim aşkların asaletini yansıtır. Gelin, divan şairlerinin gözünden aşkın ne olduğuna bakalım.
📌 Aşk, "şiddetli ve aşırı sevgi; bir kimsenin kendisini tamamen sevdiğine vermesi ve ondan başka güzel görmeyecek kadar düşkün olması" anlamına gelir ve Arapça aslı ışktır.
➡ Lisânü'l-'Arab sözlüğünde aşk ile aynı kökten gelen aşeka kelimesinin bağlantılı olduğu belirtilir. Aşeka sarmaşık anlamına gelir.
Sarmaşıklar, çevreledikleri ağacın suyunu emerek onun zayıflamasına, bazen de kurumasına neden olur. Bununla bağlantılı olarak bir kimsenin, sevdiği haricinde dünyayla ilgisinin kesmesi, bu duygunun insanı sararıp soldurmasına da aşk denildi. Aşeka diğer adıyla sarmaşığın tatlı hem ekşi olan meyvesine de uşuk denilir.
📚 LİSÂNÜ'L-'ARAB NEDİR?
En büyük ansiklopedik Arapça sözlüktür. Toplamda 80.000 kelime ihtiva ettiği belirtilir.
Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan divan şairlerinin
eserlerine ulaşmak için tıklayın
Kadd-i yâre kimisi ar'ar dedi kimisi elif
Cümlenin maksudu bir amma rivayet muhtelif
Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman)
(Sevgilinin düzgün endamını kimisi serviye benzetti, kimisi elif harfine. Herkesin amacı aynı ama söylemi değişik.)
📌 Klasik şiir, edebiyatımızın kaybolmaya yüz tutan gizli bahçesi gibidir. Eski toplumumuzun düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşır. Asırların biriktirdiği kültür ile harmanlanan bu şiirlerde, her insan kendinden bir parça bulur.
➡ Bu edebiyatın belkemiğini oluşturan konu ise aşktır.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Kadd-i yâr: Sevgilinin düzgün endamı
Ar'ar: Selvi
📚MUHİBBİ KİMDİR?
Osmanlı'nın onuncu hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman, Muhibbi mahlasıyla şiirler kaleme aldı. Hayatını at üzerinde seferlerde geçiren padişah, son nefesini de savaşta verdi. İmparatorluğun topraklarını 14 milyon 983 bin kilometrekareye çıkardı. Şiirden iyi anlayan Sultan Süleyman, alim ve şairlere itibar gösterip himaye etti. Kanuni, büyük bir fetihçi olmakla beraber ruhundaki sanatkar taraf onun aynı zamanda ince duygularla dizeler kaleme almasını sağladı. Yazdığı aşk, kahramanlık ve düşünce şiirleriyle büyük bir divan meydana getirdi.
Âvâzeyi bu âleme Davûd gibi sal
Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş
Baki
(Ey Baki! Şu gök kubbede insandan geriye kalan yalnızca iyiliklerden bahseden hoş bir sada, sestir. O halde sen de şu aleme sesini Davud Peygamber gibi sal ki, duyanlar mutlu olsun.)
📌 Aşk, divan şairlerinin işleyişi bakımından tasavvufi (ilahi) ve beşeri (mecazi) olarak iki ayrı şekilde incelenir.
➡ Mevlana, Yunus Emre, Eşrefoğlu Rumi, Niyazi-i Mısrî, Nesimi gibi birçok mutasavvıf ilahi aşkı eserlerinde ele alırken Şeyhî, Necâtî, Zâtî, Fuzulî, Nâbî ve Şeyh Galib gibi isimler ilahi ve beşeri, Bakî, Şeyhülislâm Yahyâ, Nef'î ve Nedîm gibi şairler ise daha çok beşeri aşkı konu edindi.
❗ Divan şiirlerini kesin çizgilerle ilahi ve beşeri olarak ayırmak mümkün değildir. Çünkü genellikle eserlerde yer verilen aşkın beşeri ve ilahi yönleri iç içedir.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Avaze: Nam, şöhret, ün
Sada: Ses
📚BAKİ KİMDİR?
Hayattayken "şairlerin sultanı" anlamına gelen "Sultanü'ş Şuara" unvanını alan Baki, 16. yüzyılın önemli isimlerinden biridir. Çağdaşı şairlere göre daha sade ve anlaşılır bir dil kullanan divan şairi, Türk şiirinin önemli isimler yetiştirdiği bir yüzyılda yaşadığı halde hepsini gölgede bıraktı.
Kaşki sevdiğimi sevse kamu halk-ı cihân
Sözümüz cümle hemân kıssa-i canan olsa
Hayali
(Keşke şu dünyada herkes benim sevdiğimi (Hz. Peygamber'i) sevse de sözün tamamı o sevgili üzerine (o şöyle yapardı, o böyle demişti, o şunu önemsemişti şeklinde) olsa.)
📌 Divan şairleri hakiki aşk, aşk-ı ilahi tamlamaları ile Allah aşkından bahseder. Aşığın bütün merhaleleri, basamakları geçip varmak istediği gerçek aşk budur.
➡ Gerçek aşka ulaşmanın yolu, Peygamber Efendimizi severek, O'na (sav) bağlanmaktan geçer. Nitekim Allah Resulü'nün sıfatlarından biri de "habibullah"tır (Allah'ın sevgilisi).
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Kamu halk-ı cihân: Dünyada herkes
📚 HAYALİ KİMDİR?
Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya gibi önemli isimlerle çağdaş olan Hayali Bey, 16. yüzyılın büyük şairleri arasındadır. Kanuni döneminde yaşayan şair, padişah başta olmak üzere daha pek çok devlet erkanının takdirini, beğenisini kazandı.
Sûfi mecaz anladı yâre muhabbetim
Âlemde kimse bilmedi gitdi hakikatim
Emrî
(Sofu, sevgiliye olan aşkımı mecaz anladı. Şu dünyada kimseye hakikatimi anlatamadım gitti vesselam.)
📌Hakiki aşka varmak, vuslat olarak ifade edilirdi. Buna ulaşmanın iki yolu vardı: Akıl ve aşk.
➡ Zâhid aklı, âşık ise aşkı temsil ederdi. Bundan dolayı şiirlerde âşık ve zahid daima bir çatışma içerisinde yer verilirdi.
➡ Divan şairleri, aklın meselelerini bir tarafa bırakarak yine aklın temsilcisi olan zahidi daima eleştirirdi.
🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
Sufi: Sofu
📚 EMRÎ KİMDİR?
16. yüzyıl divan şairlerinden olan Emri, muamma (bilmece) sahasında devrinin üstadı olarak görülürdü. Asıl adı Emrullah'tır. Şiirlerinde daha önce görülmeyen kalıplaşmış ifadeler ve ince fikirler yer alırdı.