Doğu'nun dillere destan 4 aşk hikayesi

🔎Bunları biliyor musunuz?

📌Yusuf ile Züleyha tıpkı Leyla ile Mecnun'da olduğu gibi modern dönemde de işlenen kıssalardan biri olmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır: Nazan Bekiroğlu, Kalbin Üstünde Titreyen Hüzün: Yusuf ile Züleyha, Melek Özlem Sezer, Yusuf ile Zeliha Nurullah Çetin, Yeni Türk Şairinin Yusuf ile Züleyha Hikâyesi Duyarlığı buna örnektir.

📌Aynı zamanda bu kadim öykü, görsel sanatlarda da türlü şekillerde işlenmiştir.

➡"Senin ey yûsuf-ı mısrî hevâ-yı şâm-ı zülfünden
Aceb mi seyr edip rûmu ki azm-i mülk-i lâz etsem" (Şeyhî Divânı)

Yusuf ile Züleyha'yı incelemek ve satın almak için tıklayınız

Hüsrev ile Şirin'in içeriği

📌İran ve Türk edebiyatlarına has klasik mesnevi konusu Hüsrev ve Şirin, yüzyıllar boyunca pek çok şairin kaleminde hayat bulmuştur. Edebiyatımızda daha ziyade Ferhat ile Şirin ismiyle karşılanan bu öykü, Doğu edebiyatının en önemli aşk konulu mesnevilerinden biridir. Bilhassa İran ve Türk edebiyatlarına has olan bu mesnevinin aslı Sâsânî Hükümdarı Pervîz'in hayatından alınmıştır.

📌Hüsrev ile Şirin, aynı zamanda Şirin ü Hüsrev, Şirin ve Pervîz, Ferhâd ve Şirin, Ferhadnâme gibi adlarla da bilinir.

📌Hüsrev ile Şirin asıl formunu veren Leyla ile Mecnun'u da şaheser haline getiren Nizami'dir. Senai'den etkilenen Nizami'nin eseri başta Türk edebiyatı olmak üzere birçok Hüsrev ile Şirin hikayelerinin ilham kaynağıdır.

➡"Eskilerin dediği doğruymuş.
Kulak gözden önce âşık olurmuş." (Şeyhi)

Hüsrev ile Şirin'in konusu

📚Hikayenin ana kahramanı, halk hikâyesine dönüşen kişi ise Sasaniler'in meşhur hükümdarı II. Hüsrev'dir. Hüsrev ü Şirin'de anlatılan olaylar Ferhat ile Şirin'deki olaylarla iç içe ve onun devamı mahiyetindedir. Ferhat'ın Şirin'e olan aşkını kıskanan Hüsrev, ona olmayacak bir iş verir. Kayadan ibaret Bisütun dağını delmesini söyler. Ferhat'ın bu işi başaracağını anlayınca ona Şirin'in öldüğü yalan haberini yollar. Bunu duyan Ferhat üzüntüsünden oracıkta ölür. Bu sırada Hüsrev'in karısı Meryem de ölmüştür. Artık Hüsrev ile Şirin'in kavuşmalarına engel kalmamıştır. İki sevgili maceralı bir süreçten sonra birbirlerine kavuşurlar. Ancak inzivaya çekilen âşıkların düşmanı bu sefer Hüsrev'in Meryem'den olan oğlu Şîrûye'dir. Şîrûye de Şirin'e âşıktır. Bu nedenle bir gece babasını öldürtür. Şirin, Şîrûye'nin teklifini kabul eder gibi görünür. Hüsrev'in türbesine girer ve orada kendisini öldürür.

➡"Bu nur ile göricek şahı Şirin
Erürdi maha nar-ı ahı Şirin"

Neredeyse bütün duygu ve düşünceleri hızla tükettiğimiz günümüz modern dünyasından geçmişe baktığımızda büyük hikaye ve destanlara konu olan aşklarla karşılaşıyoruz. #aşk https://t.co/W5c1i3QHWg

— Fikriyat (@fikriyatcom) January 29, 2021

Edebiyatımızda Hüsrev ile Şirin

📌Türk edebiyatında ise Hüsrev ve Şirin, 15. yüzyıldan sonra Ferhat ile Şirin'e dönüşmüştür. 15. yüzyıl ortalarından itibaren Türk edebiyatında da Hüsrev ve Şirin konusunu işleyen mesneviler yazılmaya başlanmıştır. Eserin Ferhat ile Şirin'e dönüşmesinde bilhassa Ali Şir Nevai'de felsefi bir düşünce vardır.

📌Türk edebiyatında yazılmış bilinen yirmi iki mesneviden bir kısmı doğrudan doğruya tercüme şeklinde, geri kalanların çoğunluğu ise hikâyenin aslında olmayan fakat yerli unsurlarla bezenmiş özgün bir hikaye durumundadır.

📌Hikâye, Türk edebiyatına ilk önce Altın Orda şairi Kutb'un Nizami'den tercüme ettiği Hüsrev ü Şirin ile girmiştir.

📌Anadolu sahasında ilk Hüsrev ü Şirin'i Aydınoğlu Îsâ Bey adına 1367'de Fahrî kaleme almıştır. Nizami'nin eserini tercüme eden Fahrî ayrıca Şâhnâme'den de faydalanmış ve mesnevinin konusunda bazı değişiklikler yapmıştır.

📌Nevâî'den sonra bu aşk macerasını mesnevi şeklinde anlatan şairlerin çoğu Osmanlılar arasından çıkmıştır.

📌 Bu şairlerin çoğu II. Bayezid devrinde yaşamıştır:

↪Ahmed Rıdvan ↪Muîdî ↪Sadrî ↪Hayâtî ↙Harîmî ↙Lâmiî Çelebi

➡"Ederken nale vü efgan u feryad
Bu ebyatun kılur ma'nasını yad"

Şeyhi'nin Hüsrev ü Şirin'i

📌Şeyhi, II. Murad adına kaleme aldığı mesneviyle Türkçe'de yazılan en güzel ve en başarılı Hüsrev ü Şirin'i 15. yüzyılda meydana getirmiştir.

📌Şeyhi 6944 beyitlik II. Murad'a ithaf ettiği eserini onun tahta çıktığı sırada yazmaya başlamış, fakat tamamlayamadan vefat etmiştir. Bu mesnevide Medâin Hükümdarı Hürmüz'ün oğlu Hüsrev ile Ermen melikesi Mihîn Bânû'nun yeğeni Şîrin arasındaki aşk anlatılmaktadır.

➡"Hazân-ı gam kılarsa beni toprak
Senin eksilmesin bâğında yaprak"

Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız

Hüsrev ile Şirin'i neden okumalıyız?

📌İran edebiyatı kaynaklı Hüsrev ile Şirin, Divan edebiyatının henüz yeni gelişim gösterdiği bir dönemde yazılması nedeniyle, nazım dili, üslûp, edebî sanatlar ve hayal gücü bakımından seçkin bir yere sahiptir.

📌Bu kadim öykü günümüzde popüler kültürde farklı sanat dallarında da karşılığını bulmuştur. Manastırlı Mehmed Rifat tarafından Hüsrev ü Şirin adını taşıyan on dört fasıllık bir tiyatro eseri haline getirilmiştir. Azerbaycanlı bestekâr Üzeyir Hacıbeyli tarafından "Ferhad ile Şirin" operası meydana getirildiği gibi Ali Şeyhülislâm da "Operet-i Hüsrev ü Şirin"i tertip etmiştir.

📌Zebîh Bihrûz 1920'de İngilizce olarak bir Hüsrev ü Şirin senaryosu yazmış, Şâh-ı Îrân ve Bânû-yı Ermen adıyla yayımlanan eser filme de alınıp İran'da ve başka ülkelerde gösterilmiş ve ilgi uyandırmıştır.

📌Hikâye ayrıca eskiden beri "Ferhad ve Şîrin" adıyla karagöz oyunlarında müstakil olarak işlenmiştir. Mesnevinin ön plandaki kahramanları ayrıca divan edebiyatında çeşitli edebî sanatlarda mazmun olarak da anılmıştır.

📌Resme veya fotoğrafa bakıp aşık olma edebiyat ve diğer sanat kollarında sonraki yüzyıllarda bir temaya dönüşür. Edebi eserlerde karşımıza çıktığı gibi sinemada da kendisine yer edinmiştir.

📌Edebiyatımızdaki ilk realist romanlarından biri olan Sergüzeşt'te de bu temaya rastlarız. Bu temanın en bariz biçimde kullanıldığı roman ise Sabahattin Ali'nin Kürk Mantolu Madonna eseridir. Geleneğe ait bir temanın modernize edilmiş biçimiyle karşımıza çıkan romanda Raif Efendi Almanya'da bir sergide uzun uzun bir portreyi izler ve portredeki kişiye aşık olur.

📌Aynı zamanda Metin Erksan'ın Sevmek Zamanı filminde de bu tema işlenmiştir. Baş karakter, çalışmaya gittiği evde gördüğü bir resme aşık olur ve günlerce bu eve gelip resmi seyre dalar. İşte kadim öyküler, yüzyılları aşarak günümüz sanatına etki edebilecek bir güçtedir...

📌Hüsrev ile Şirin'i okumak, günümüz modern sanatını anlama, anlamlandırma ve yorumlama açısından büyük öneme sahiptir.

➡Anun bir kasrı vardur cennet abad
Felekden almış anun resmin üstad

➡Münakkaşdur der ü divar-ı rengin
Nişimen idinüpdür anı Şirin