Edebiyatta postmodern teknikler
Modernizmin başarısızlığının ardından "büyük anlatıların enkazı" üzerine yeni bir yaşam ve sanat anlayışı inşa edildi. 1960'larda modernizme eleştiri olarak doğan postmodernizm, sanatsal açıdan en çok edebiyatta, sinemada, mimari ve resimde kendini gösterdi. Türk edebiyatında ise ilk örneğini Oğuz Atay'ın romanlarında gördüğümüz postmodern teknikler diğer yazarlar tarafından da kullanıldı. Okuduğunuz eserlerde hangi teknikler kullanılıyor bilin istedik ve edebiyatta postmodern teknikleri sizin için araştırdık.
Postmodernizm:
Sonra anlamındaki post ile modernizm kelimesinin birleşiminden doğmuştur.
Modernizm sonrası anlamına gelir. Modernizmin eleştirisi olarak ortaya çıkmıştır. Edebiyatta en çok roman türünde kendine yer bulmuştur.
◾ Postmodernizm ifadesi bazı araştırmacılara göre ilk kez tarihçi Arnold Toynbee tarafından A Study of History (1947) adlı eserde kullanılmıştır.
Üst Kurmaca:
Üst kurmaca romandaki evrenin kurmaca olduğunun metinsel bir gerçeklik olduğunun açıkça vurgulanmasıdır. Üst kurmacada yazar, kurgunun içinde kurgular, gizler ve okura romanın bir kurgu olduğunu her fırsatta hissettirir.
◾"Büyük anlatıların bitişi" düşüncesi, postmodern anlayışın temel görüşlerinden biridir. 1960'lı yıllarda Amerika'da dillendirilmiş bu yeni edebiyat estetiği üst kurmaca (meta-fiction) sözcüğüyle ifade edilir.
Metinler Arasılık:
Yeni ve farklı bir bütünlük kurmak amacıyla bir edebî metnin dokusuna hem edebiyattan hem de başka alanlardan metin parçalarının alınmasıdır.
◾ Postmodernizmin sınırları kaldıran dünya görüşü edebiyatın içindeki tasnifleri, ayrımları önemsizleştirir.
Pastiş:
*Fransızca "pastiche" kelimesinden gelir.
Başka sanatçıların eserlerini taklit yoluyla meydana getirilen sanat eserine denir.
Bir ekolün özelliklerine göre meydana getirilmiş eser de pastiştir.
◾Oğuz Atay, ilk romanı Tutunamayanlar da mizahı ve hicvi sağlamak amacıyla pastiş tekniğini kullanmıştır:
"Topal doktor kalksana, lambaları yaksana,
Selim elden gidiyor, çaresine baksana"
(Oğuz Atay,Tutunamayanlar,s.118).
Parodi:
*Fransızca "parodie" kelimesinden gelir.
Ciddi sayılan bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki oluşturan bir oyun türü. Edebiyatta bir metnin biçim olarak alınıp, içinin farklı ve ironik bir biçimde doldurulmasıdır.
◾ Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanında Nabokov'dan esinlenerek kurguladığı "Birinci Şarkı" bölümünde diğer birçok şeyle beraber Cumhuriyet dönemi Türk şiirindeki yeni arayışların parodisi de yapılmıştır. "Birinci Şarkı" bölümü 1930'lu yıllarda sıklıkla kullanılan 14'lü hece ölçüsüyle ve düz kafiyeyle yazılmıştır:
"Dokuz yüz otuz altı. Tarih düşüldü. Niçin?
Doğumu önemlidir - yani kendisi için."
(Oğuz Atay,Tutunamayanlar,s.116)
