Genç yaşta solan çiçek: Fehim-i Kadim
Divan edebiyatının en ilgi çekici şairlerinden olan Fehim-i Kadim, çok genç bir yaşta vefat etmesine rağmen edebiyatımız için önemli bir simadır. Henüz on sekiz yaşında şiirlerini bir divanda toplayan Fehim, çocukluk yaşlarından itibaren şiir ile ilgilenmesi sebebiyle "edebiyatımızın harika çocuğu" olarak anılır. Şiirlerinde aşk, gurbet ve güzellik temaları öne çıkan şair, gurbetten çok sevdiği İstanbul'a dönerken yolda, henüz yirmi yaşında iken vefat eder.
◾ Divan edebiyatının harika çocuğu olarak gösterilen Fehîm-i Kadîm araştırmalara göre 1627 yılında doğar ve 1647 yılında vefat eder. Arapça ve Farsça bilen şairi dönemindeki şairlerden ayıran en önemli özelliği genç yaşta oluşturduğu üslubudur. Zira bir şairin kendi dilini oturtması ve bir üslup kazanması uzun yıllar alır. Lakin Fehîm, çocuk denecek yaşlarda bunu başarır. Sultan IV. Murad'a bir eser sunan Fehîm, dönemin önde gelen isimleri Şeyhülislam Yahya, Şair Rıza ve Avni Paşa ile sıkı bir ilişkisi vardır. Mısır'daki katiplik görevinden İstanbul'a dönerken çok genç yaşta Konya'da vefat eden Fehîm-i Kadîmi, arkasında beş eser ve onlarca şiir bırakır.
◾ Divân
↪ Kendine has bir üsluba sahip olan Fehîm, divanında pek çok nazım biçimini bir araya getirir. Bentler, gazeller, rubailer ve kasidelerden oluşan Fehîm-i Kadîm Divanı, edebiyatımız için müstesna bir eserdir. Çocuk yaşlarda şiir yazmaya başlayan Fehîm, büyük bir emek ile genç yaşında ortaya kıymetli şiirler koyar. Hakeza Mısır'da geçirdiği yıllar içinde gurbet kavramını şiirleri ile yeniden yorumlar. Eser incelendiği henüz yirmi yaşında vefat eden şairin sanatsal açıdan çağdaşlarından ne denli ileride olduğu görünür.
◾ Durub-ı Emsâli Türkî
↪ İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunan eserin yazılış tarihi belli değildir. Türkçe atasözleri dışında Arapça ve Farsça ibarelerde bulunur. Eserde 693 adet atasözü ve deyiş vardır.
◾ Tercüme-i Letayîf-i Kibâr-ı Kümmelîn
↪ "Kamillerin Önde Gidenlerinin Latifelerinin Tercümeleri" anlamına gelen eser, bir letaifname örneğidir. Eser büyük ölçüde Molla Camî'nin Baharistan adlı eserinin tercümesidir. Bu yönü ile kitap aslında Farsça'dır.
Letaifname nedir?
Divan edebiyatında görülen bu türün içinde komik ögeler bulunur. Daha çok fıkralardan müteşekkildir.
Âteşîn dûd-ı şuʿle-i fikrüm
Ebr-i hurşîd-i yâr-ı ma'nîdür
Fehîm-i Kadîm
Günümüz Türkçesiyle
"Fikrimin ateşten olan dumanı
mana canının güneşinin bulutu"
Kendün itmezsin tahammül hecrüne âşık degül
Gör nice bî-tâb olursun bakmasan âyîneye
Fehîm-i Kadîm
Günümüz Türkçesiyle
"Kendi ayrılığına sen dayanamazken aşık nasıl dayansın
Aynaya bakmazsan elden ayaktan düşersin"
