Fiilimsi nedir, özellikleri nelerdir? İsim fiil, sıfat fiil, zarf fiil nedir? Fiilimsi örnekleri...
Türkçenin en çok karıştırılan konularından biri olan fiilimsiler, neredeyse tüm öğrencilik hayatı boyunca karşımıza çıkmaktadır. Yerleştirme sınavlarında da yer aldığı için öğrenciler tarafından sıklıkla fiilimsi nedir? Fiilimsi özellikleri nelerdir? İsim fiil, sıfat fiil, zarf fiil nedir? gibi konular araştırılmaktadır. İşte konunun ayrıntılı bir şekilde anlaşılabilmesi için fiilimsi örnekleri ve fiilimsi konu anlatımı…
📌Fiilimsi ya da eylemsi; fiillerden türemelerine karşın fiilin bütün özelliklerini göstermeyen; cümle içerisinde isim soylu sözcükler gibi kullanılan fiil soylu kelimelerdir.
Türkçede fiilimsiler, fiillere yapım ekleri ekleyerek oluşturulur. Fiilimsi aldığı yapım ekine göre cümlede isim, sıfat ya da zarf olarak kullanılabilir.
Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır. Bunların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir:
🔸Fiil, anlamını tamamıyla yitirmez.
🔸Fiile gelen, olumsuzluk eki hariç, zaman ve şahıs ekleri gibi fiile özel ekleri almaz, yani fiil çekimine girmezler.
🔸Fiil cümlelerinde yüklem olamazlar. Ancak isim cümlelerinde ek-fiil eki alarak yüklem olabilirler.
🔸Fiilimsi olan kelimeler veya fiilimsi ile oluşan kelime grupları cümlede yan cümlecik oluşturabilirler.
🔸Fiilimsiler bulundukları cümleyi birleşik yapılı hâle getirebilirler.
🔸Fiilimsi ekleri yapım eki olarak da tanımlanabilir.
🔸Fiilimsileri niteleyen kelimeler zarf görevinde olurlar.
Fiilimsi türleri üç başlık altında toplanmaktadır:
1. İsim-fiil (Masdar)
2. Sıfat-fiil (Ortaç)
3. Zarf-fiil (Ulaç)
Kök veya gövdelerine -me, -iş ve -mek eklerinin (veya ses uyumlarına göre düzenlenmiş hallerinin) getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim görevinde kullanılan sözcüklerdir. Ek-fiillerle karıştırılmamalıdır:
Örnekler:
- Kardeşim okumayı öğrendi.
- Bu bakışından hoşlanmadım.
- Yarın okula gitmek istemiyorum.
❎Uyarı: İsim-fiil eki -iş ile işteşlik eki -iş karıştırılmamalıdır. İsim-fiiller isim görevinde kullanılırken işteşlik eki fiilden fiil üretir:
- Ayrılmadan önceki son bakışı hepimizi derinden etkiledi. (isim-fiil, isim görevinde)
- Işıklı bir ağaç gibi bakışıyor gözlerin. - İlhan İrem, Sevecen (bakmak fiilinden türetilmiş fiil)
❎Uyarı: İsim-fiil eki olan -me ile olumsuzluk eki olan -me birbirine karıştırılmamalıdır:
Örnekler:
- Sevgi sabahları koşmayı sever. (isim-fiil)
- Koridorlarda koşmayın! (-ma olumsuzluk ekidir. Sözcük fiil hâlindedir.)
📌NOT: Ancak olumsuzluk ekinin ardından isim-fiil eki gelebilir:
- Yarın sizinle gelmemeyi tercih ederim. (ilk -me olumsuzluk eki, ikincisi isim-fiil eki)
📌İsim-fiiller fiilimsi olmaktan çıkıp kalıcı birer isim halini alabilir:
- Ocağın yanındaki çakmağı kullanabilirsin. (İsim olmuştur. Fiilimsi sayılmaz.)
- Yazları her akşam dondurma yeriz. (İsim olmuştur. Fiilimsi sayılmaz.)
