IV. Murad'ın edebi yönü
Osmanlı'ya entelektüel bir devir yaşatan Sultan IV. Murad, savaş alanında olduğu kadar edebiyat, musiki ve gramer alanında da yetkin bir şahsiyetti. Katib Çelebi, Evliya Çelebi, Nef'i, Şeyhülislam Yahya gibi isimleri etrafından ayırmayan padişah, savaş meydanında olduğu kadar şiirde de iddialı idi. Genç yaşta vefat etmesi sebebiyle bir divan hacmine ulaşamayan şiirleri, devrin edebi anlayışına uygundu. Sizler için IV. Murad'ın pek bilinmeyen bir yönü olan şairliğini inceledik.
📌 1612-1640 yılları arasında yaşayan güçlü Osmanlı padişahı IV. Murad, gerileme dönemi içerisindeki Osmanlı Devleti'ni yaptığı düzenlemeler ve güçlü iradesi ile tekrar ayağa kaldıran kuvvetli bir hükümdardır.
📌 Çocuk yaşta tahta çıkan IV. Murad, annesi Mahpeyker Kösem Sultan'dan iktidarı tam anlamıyla aldığında 19 yaşındaydı. O zamandan vefat edeceği tarih olan 1640'a kadar iç meseleler, İran, Kırım ve Lehistan olaylarıyla uğraşan padişah, gösterdiği azimli irade ile devlet erbabındaki başı bozukluğa son vererek zirve dönemi Osmanlısından esintiler sunan bir yönetim şekli izler.
📌 Osmanlı padişahları arasında cesareti, şevki ve gözü karalığı ile öne çıkan Sultan IV. Murad, fırtınalı bir dönemden devletini ve halkını sağ salim selamete çıkarmış büyük bir idarecidir.
📌 Aldığı zorlu kararlar ile tarihçileri değerlendirme hususunda ikilemde bırakan padişah, savaş ilminin dışında iyi bir şair, beste yapacak denli musiki bilgisini haiz bir şahsiyetti. Nef'i, Evliya Çelebi, Katib Çelebi gibi önemli entelektüelleri etrafında bulunduran padişah, çocuk yaşta çıktığı tahtta genç yaşta vefat eder.
📌 IV. Murad'ın sanat anlayışı da kişiliği ile paraleldir. Hüzün ve cesaretin öne çıktığı şiirler kaleme alan Sultan, adeta kimseye yansıtamadığı yüzünü, sanat çerçevesinde ortaya döker.
📌 Devletin içinde bulunduğu durumu toplaması için azim, irade, güç ve sertlikle yoğrulan bir idare biçimi tercih eden IV. Murad, şiirlerinde ise huzuru arayan bir derviş resmi çizer.
Bütün dünyâ benim olsa gamım gitmez nedendür bu
Ezelden tıynet-i gamla binâ olmuş bedendür bu
Murâdî
Günümüz Türkçesiyle
"Tüm dünya benim olsa da gamsız olamam
Bedenim ezelden gamla yoğrulmuştur"
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Çocukluğundan itibaren ölüm korkusu ve kardeş acısını en derinden yaşayan IV. Murad, ketum ve gamlı bir karaktere sahiptir. Şiirde de kederli olmasını yaratılışına bağlar.
Hamdü-lillah kim bahâr ile gelüp nevrûzumuz
Gül gibi güldi açıldı tâli'-i fîrûzumuz
Murâdî
Günümüz Türkçesiyle
"Hamdolsun ki bahar ve nevruz geldi
Talihimiz bu sebeple gül gibi açıldı"
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Bahar doğa kadar insanı da memnun eden bir mevsimdir. Baharın gelişi ile mesrur ve memnun olan padişah, duygularını şiiri ile ifade eder.
