Kent ve taşranın yazarı Yusuf Atılgan’ın kitapları
"28 yaşında ve tedirgin" olan Aylak Adam'ın C.'sini ve yalnızlığı, korkuyu, yabancılaşmayı bir otel odasına sığdıran Anayurt Oteli'nin Zebercet'ini edebiyatımıza kazandıran bir isim Yusuf Atılgan… Modern insanın bütün çıkmazlarını eserlerine yansıtırken, hem kentin hem de taşranın sesi olan bir yazar aynı zamanda. Atılgan, az sayıda verdiği eserlerle, asıl önemlisinin nitelikli ürünler ortaya çıkarmak olduğunu bir kez daha kanıtlayarak adını geçirdi edebiyat dünyamıza.
📌 Kitabın içeriği
🔶Az sayıda eser vermesine rağmen kalemindeki ustalıkla edebiyatımızda önemli bir yer edinen Yusuf Atılgan'ın baş yapıtı niteliği taşıyan eserlerindendi Aylak Adam.
🔶Atılgan'ın ilk romanı olan Aylak Adam, kurguladığı Bay C. karakteriyle yalnızlığın ve yabancılaşmanın sembolü haline gelirken yazın dünyamıza "aylaklık" kavramını da sokar.
(x)"Bir gün sana dünyada dayanılacak tek şeyin sevgi olduğunu öğreteceğim."
🔶Edebi ve sosyolojik anlamda önemli tartışmaları da içeren roman, içsel çatışmalarla örülüyken sürekli "arayan" insanı da temsil etmekte.
🔶 "28 yaşında ve tedirgindi…" diyor Atılgan Bay C. için, her satırda okurlarına kahramanın akıbeti hakkında büyük bir meraka sürükleyen yazar, romanında istenilen ve beklenilen bir cevap değil göreceli bir son hazırlıyor…
(x)''İnsanlar haksızken daha çok bağırırlar.''
🔶Edebiyatımızdaki modernist romanlardan biri olan Aylak Adam'da topluma hatta kendisine dahi yabancılaşmış bireyler işlenmekte. Hem birey olmayı hem de toplumda bir yer edinememeyi temsil eden Bay C.'nin tam anlamıyla bir ismi yoktur, çünkü insan artık kendi benliğinden uzaklaşmıştır.
🔶Albert Camus'nün Yabancı romanındaki Meursault'ı hatırlatan Bay C.'nin öyküsünde, modern kentli insanın açmazları yer alır. Atılgan kent ve taşrayı çok iyi tahlil eden ve eserlerine işleyen yazarlardandır. Bunun en iyi örneği de Aylak Adam...
(x)''Sustu. Konuşmak gereksizdi. Bundan sonra kimseye ondan söz etmeyecekti. Biliyordu anlamazlardı.'
📌Aylak Adam'a verile Yunus Nadi Nayır ödülünün hikayesi
🔶Yusuf Atılgan kaleme aldığı Aylak Adam romanıyla 1958'de son gün Yunus Nadi Ödülleri'ne başvurur. Ve 28 Haziran 1958… Seçici kurul, Halide Edip Adıvar, Azra Erhat, Sabahattin Eyuboğlu, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Orhan Kemal, Behçet Necatigil, Vâlâ Nureddin, Haldun Taner ve Cevat Fehmi Başkut'tan oluşur.
🔶Cumhuriyet gazetesi, Yunus Nadi Roman Ödülü'nü kazananları ilan eder: Birinciliği, Fakir Baykurt'un Yılanların Öcü; ikinciliği, Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam'ı, üçüncülüğü ise Ömer Sakıp'ın Ne Ekersen adlı romanı alır.
(x)''Huzurunu yaşadığı günde bulamayan insana kurtuluş yoktu.''
🔶Gazetede, kazanan eserlerle ilgili olarak jüri üyelerinin görüşleri yayımlanır. Herkes Baykurt'un eserinden söz ederken Necatigil, "Birincilik için oyumu Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam'ına verdim" der.
(x)"Birden kaldırımlardan taşan kalabalıkta onun da olabileceği aklıma geldi. İçimdeki sıkıntı eridi."
🔶Orhan Kemal pek sevmemiştir Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam'ını, şöyle der:
"...O da güzel roman doğrusu. Oğlanın romancı dokusu var. Kumaş iyi kumaş. İşçilik güzel. Beliriyor. Ama romanın meselesi ne? Getirdiği yorum ne? (...) Romanın kapağını kapatınca bana vermek istediği, bana duyurmak zahmetine katlandığı mesaj ne? Kaypak bir mesajı var ama bir roman için, hem de iyi bir roman için bu yetmez..." 1959'da Varlık Yayınları tarafından kitaplaştırılır.
(x)🔎 Bunları biliyor musunuz?
(x)🔶"Aylak Adam" romanı, Atılgan'ın hayatını bundan sonra devam ettireceği kadınla tanışmasına da vesile olur. Ankara Devlet Konservatuarı öğrencisi ve henüz 17 yaşındaki Serpil Gence, roman kahramanlarından "B"yi kendine oldukça yakın bulmaktadır. Atılgan'ın adresini bularak ona mektup yazar. Mektuplaşmaya ve sonrasında Manisa'da ve Ankara'da görüşmeye başlarlar.
(x)"Dedim ki ben bu adamı bulacağım. Körse de topalsa da fark etmez. Ondan sonra da ne olur ne biter bilemem. Aylak Adam'da da içten içe hissedersiniz; 'hem çok hoş biri, hem tekin değil bu adam' dersiniz. Korkutucu bir yanı vardır. Belki yaklaşabilirsiniz, belki ele geçirebilirsiniz ama sonuna kadar da problem olacak biri olabilir. Çok rasyonel şeyler değil tabii. Sadece sezgiler. Ama aradım. Üç ay kadar Ankara'da iz sürdüm. Bulamadım. Kalktım İstanbul'a geldim. Bir arkadaşımın yardımıyla bir yayın evinden Manisa'nın bir köyünde yaşadığını öğrendim. Oturdum mektup yazdım. Çok gençtim, İstanbul'a gelmem bile sorundu. Manisa'ya gidemedim. O sırada Aylak Adam çok popüler olmuş, o da beş yüze yakın mektup almış. Hiç sevmezdi o tür şeyleri. Mektuplara baksın, cevaplar yazsın; ilgili değildi hiç. Bir tek bana cevap vereceği tutmuş. Sonra bir yıl kadar mektuplaştık. Sonra geldi İstanbul'da buluştuk."
(x)📚Aylak Adam'dan insanlığa dair 25 çarpıcı alıntı
📌 Kitabın içeriği
🔶Yusuf Atılgan'ın ikinci romanı 1973'te çıkan taşra hayatını işlediği Anayurt Oteli'dir.
🔶"Anayurt Oteli"nde iletişimsizlik, yaşamın anlamsızlığı, olayların rasyonel bir biçimde açıklanamayacağı, davranışların nedeninin bilinemeyeceği tezi işlenir. Yusuf Atılgan ilk romanı Aylak Adam'da klasik anlatı yöntemlerinden yararlanırken Anayurt Oteli'ni daha değişik bir yöntemle kurgular.
🔶 Hilmi Yavuz Roman Kavramı ve Türk Romanı eserinde Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam ve Anayurt Oteli'ndeki kahramanları "İki romanında da tip'ler yaşamın bütünlüğü içinde, çoğu kez önemsiz bir ayrıntı gibi görünen küçük bir izlenimi bilinçlerinde abartarak, yaşam üsluplarını kökünden değiştirmeye hazır, dengesiz kişiler" olarak tanımlar.
(x)''Ne çok yalan söyleniyordu yeryüzünde; sözle, yazıyla, resimle ya da susarak.''
🔶Aylak Adam'da aylak kentli bir kahraman profili karşımıza çıkarken Anayurt Oteli'nde psikolojik sorunlara sahip olan otel katibi Zebercet ile tanışırız.
(x)''Elinde olmadan kirleniyordu insan.''
📌 Kitabın konusu
🔶 Roman, Anayurt Oteli'nin on sekiz yıldır kâtipliğini yapan Zebercet'in, gecikmeli Ankara treniyle gelen kadından hoşlanmasını, ardından hayatını değiştirmeye yönelik girişimlerini, kadını beklediği süreçte yaşamış olduğu buhranları, ikilemleri, uzak olduğu toplumdan daha da fazla uzaklaşmasını, son kertede ise Zebercet'in bir cinayet ve bir intiharla biten yaşamını konu edinir.
(x)''Daha bekliyor muydu? En kötüsü kafasındaki tutarsızlıktı.''
🔶Zebercet, toplumdan uzaklaşan, benlik bölünmesi yaşayan kişileri tanımlamada kullanılan şizoid kişilik bozukluğuna sahiptir. Kahraman doğup büyüdüğü kasabada çalıştığı otelin bulunduğu sokaktan bir adım öteye hemen hiç geçmemiş ve tüm gününü otelin içinde geçirmekten hiç yakınmayan sessiz ve biraz da 'garip' bir insandır.
🔶İlk defa gecikmeli Ankara treniyle otele gelen bir kadına duyduğu hisler nedeniyle rutinini değiştirmeye çalışan Zebercet, yeniden toplumla barışabilmek için birtakım adımlar atar. Başkaları ile iletişim kurmaktansa ölümü tercih eden Zebercet'in asıl korkusu ölüm değil, başkaları ile iletişim kurmak ve onlar tarafından yargılanmaktır. Nitekim dış dünyayla her iletişimde de kahraman bu sorunlarla karşılaşır.
(x)"Kaçılır mı hep? Bu tedirginlik yaşanır mı boyuna? Bilinmeyenin tedirginliği."
🔶Bir türlü yaşadığı toplumla hatta çoğu zaman kendisiyle barışamayan Zebercet, tahammül edemediği yaşamına, doğduğu yatakta son verir.
(x)''Bir eylemin ertesini, sonuçlarını göze alabilirse ya da bunlara kayıtsız kalabilirse, insanın yapmayacağı şey yoktu.''
🔎 Bunları biliyor musunuz?
🔶Anayurt Oteli, Ömer Kavur tarafından aynı adla sinemaya aktarılır. Türk Sineması'nda önemli ve ayrı bir yeri olan bu film, Antalya Altın Portakal, Uluslararası Sinema Eleştirmenleri Federasyonu, Venedik, Valencia ve Nantes, Üç Kıta Film Şenliği ödüllerini alır.
(x)'Değişmez tek bir kesinlik vardı insan için: Ölüm.''
🔶Anayurt Oteli'nin yayımlanmasından sonra Atılgan'ın Serpil Gence ile on dört sene süren görüşmeleri, evlilikle neticelenir. "Zebercet" karakteriyle bir nevi kendisini yansıtmış olan Yusuf Atılgan, büyük bir tutkuyla bağlandığı Serpil Gence'ye yalnızca ikisinin çözebileceği türden şifrelerle dolu bu romanı ithaf eder. Serpil Gence, bu sırada Arena Tiyatrosu'nda oyunlarda oynamaktadır ve bu yüzden İstanbul'a taşınmıştır. Romanı bir kitapçıdan alır. Ancak romanı bitirmeden doğruca Manisa'nın yolunu tutar. Yusuf Atılgan, Serpil Gence ile 1976'da evlendikten sonra artık İstanbul'a yerleşir.
(x)"Dayanılacak gibi değildi bu özgürlük."
(x)📚 Bunalım edebiyatının kült kitabı olan Anayurt Oteli'nden 20 alıntı
📌 Kitabın içeriği
🔶Yusuf Atılgan, Aylak Adam ve Anayurt Oteli'nin ardında son romanı olan Canistan'ı kaleme alır. Son bölümünü tamamlayamadan vefat eden Atılgan, önce "İşkence" adını koyduğu romanını "Canistan" olarak değiştirir.
🔶"Duruşma, yargıç, tanık ve sanık" adlı dört bölümden oluşan kitap, eski bir hesaplaşmayı anlatır.
🔶Eserin dönemindeki taşra romanlarından ayrılan yönü, geri kalmışlık, yoksulluk ve eğitimsizliği ele alması değil, varoluşçuluk felsefesinin dayandığı ilkeleri de barındırmasıdır.
🔶Atılgan, Canistan romanıyla varoluşçuluk felsefesinin yalnızca kent romanlarında değil köy romanlarında da işlenebilirliğini gösterir.
(x)🔎Varoluşçuluk: Varoluşçuluk felsefesi; evrenin, dünyanın varoluşunu anlatan geleneksel tümel felsefeye tepki olarak ortaya çıkmıştır. Hakan Gündoğdu, Varoluşçu Felsefelerdeki Bazı Ortak Özellikler çalışmasında,bu felsefenin tümelin daha önemli olduğu düşüncesinde olan Platon'un temsil ettiği klasik felsefeden ve tezatlardan oluşan Hegel'in diyalektiğinden bütünüyle ayrıldığını düşünür. Varoluşçu felsefecilere göre, felsefenin temeli, yalnızca düşünen özne değil, bir birey olarak öznedir. Varoluşçular "saçma" olarak adlandırdıkları bu dünyadan kopma eğilimindedirler.
Varoluşçuluk felsefesinin temaları insan özgürlüğü, ölüm, kaygı ve iç sıkıntısı gibi kavramlardır. Bu felsefenin ortak ilkelerine baktığımızda; insanın merkeze alınması ve "birey" olarak konu edinilmesi esastır.
(x)"İnsanın yeryüzünde yaşaması bir çeşit suç işlemekle, hayata karşı suç işlemekle sürüyor. "
