Kerbela mersiyeleri
1344 sene evvel meydana gelen Kerbela vakası, tüm Müslümanları hüzne boğan, İslam tarihinin en elim olaylarından biridir. Yüzyıllar boyu kanayan bir yara, sönmeyen bir ateş ve bugün dahi canlı olan bu olay karşısında Müslümanlar, üzüntülerini farklı yollarla dile getirdiler. Bu yolların başında da edebiyat gelir. Şairler Kerbela'yı şiirlere taşımış ve "Kerbela Mersiyesi" adı verilen bir edebi tür ortaya çıkmıştır.
KERBELA OLAYI NEDİR?
📌 Kerbela olayı, İslam tarihi açısından önemli ve acı dolu bir olaydır. Bizzat Peygamber'in (SAV) soyundan gelen ve torunu olan Hz. Hüseyin'in (RA) elim bir şekilde şehit edilmesi Ümmet-i Muhammed'i derinden sarsarak büyük bir kırılma yaşanmasına sebep olur.
📌 Meselenin tarihi ve sosyal yansımaları bugün hala, İslam toplumunda görülür. İslam tarihindeki en büyük siyasi kırılma olarak görülen Kerbela olayı, Resul-i Ekrem (SAV) Efendimizin torunu Hz. Hüseyin (RA) ve yanında bulunan 72 kişinin şehit edilmesi hadisesidir.
Hz. Hüseyin (RA) kimdir❓
626-680 yılları arasında yaşayan, Hz. Peygamber'in (SAV) torunu, Hz. Ali (KV) ve Hz. Fatıma'nın (R.ANHA) küçük oğlu olan büyük sahabe. 680 senesinde Kerbela'da şehit edilmiştir.
(X) Kerbela Olayı hakkında detaylı bir yazı okumak için tıklayın
KERBELA OLAYI EDEBİYATI NASIL ETKİLEDİ?
📌 İnsanla alakalı her husus edebiyatın tabii olarak ilgi sahasına girer. Bütün bir ümmetin etkilendiği ve etkilerinin hala gözlendiği "Kerbela" gibi tesiri büyük bir olayın edebiyatı etkilememesi düşünülemez.
📌 Kerbela olayı toplumun her kesimini etkilediği gibi sanatı da etkiler. Kerbela sonrasında "Hüseyniye" diye bilinen mimari eserler, "Taziye" adı verilen tiyatro oyunları, resimler, minyatürler ve besteler ortaya çıkar.
(X) Maktel-i Hüseyn nedir?
Hz. Hüseyin'in şehadetini destansı şekilde anlatan eserlerdir.
(X) Muharremiyye ne demek? Öğrenmek için tıklayın
🔲 KERBELA MERSİYELERİ NE DEMEKTİR?
Vefat eden kişilerin arkasından yazılan şiir anlamına gelen mersiye, İslam edebiyatında ciddi bir yer tutar. Kerbela hakkında yazılan acı dolu şiirlere de "Kerbela Mersiyesi" denir.
Kerbela mersiyesi sırasıyla;
➡ dünyanın faniliği,
➡ yas tutma,
➡ Hz. Hüseyin'e (RA) övgü,
➡ Kerbela'nın tasviri,
➡ dua
olmak üzere beş ana bölümden oluşur. Kerbela mersiyesi yazan şairlere ve mersiyelere yakından bakalım.
"Şâd omasun bu vâkı'adan şâd olan gönül
Bir dem melâl ü guşadan âzâd olan gönül"
Fuzuli
(X) Fuzuli kimdir❓
(X) Adı Mehmed olan Fuzuli, 1556'da vefat eder. Hemen her hususta kalem oynatan şair, yeteneği ile Klasik Türk şiirinin en tanınan isimlerinden olur.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
(X) Fuzuli "Hadikatü's Süeda" başlıklı eserinde, "Kerbela Olayı"nı manzum ve mensur olarak anlatır.
📌 Fuzuli, Kerbela hadisesinden oldukça etkilenen şairlerden biridir. Şair Kerbela ile alakalı sitemini şiirine yansıtarak bu olaydan şad olan gönüllerin bir daha şad olmamasını dua yolu ile Allah Teâla'dan diler. Bu beyit bu yönü ile bir dua dizesidir. Fuzuli Hz. Hüseyin Efendimizin (RA) şehit edilmesi olayını ayrıca bir kitapta anlatır.
(X) Fuzuli ve Sezai Karakoç'un Leyla ile Mecnun tasvirlerini okumak için tıklayın
"Ol Hüseyn ismi hasen hulkı Ali-sîret kim
Kerbalâdur ana meydân-ı rızâda maktel"
Rûhî-yi Bağdâdî
(X) Rûhî-yi Bağdâdî kimdir❓
(X) 1534-1605 yılları arasında yaşayan divan şairi. Bağdatlı olan Ruhî, derviş meşrep şekilde hayat sürmüş bir şairdir.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
(X) Rûhî'nin vefatına, Itrî "Gitti Rûhî âdem iklîmine âh" mısrası ile ebced hesabı yoluyla tarih düşürmüştür.
📌 Rûhî yazdığı mersiyede, Hz. Hüseyin'in (RA) ahlaki yönlerine dikkat çeker. Hz. Hüseyin (RA) babası Hz. Ali (KV) ve dedesi Efendimiz'in (SAV) yanında, en güzel bir ahlak içerisinde büyür. Ol Hüseyn ismi hasen hulkı Ali-sîret kim" dizesinde bu hususu dile getiren şair, "Kerbalâdur ana meydân-ı rızâda maktel" diyerek meydanın bizler için Kerbela olduğunu söyler.
(X) Şeyh Galib'in efsanevi eseri Hüsn-ü Aşk'ın hikayesini okumak için tıklayın
"Ser-dâde-i bançer-i şehadet
Tâ key gam-ı haclet-i şehîdân
Min-ba'd olayım o şuha kurbân"
Fehîm-i Kadîm
(X) Fehîm-i Kadîm kimdir❓
(X) 1647'de vefat eden divan şairi. İleri derece Arapça ve Farsça bilen Fehîm, şiirde hızlıca yol kat eder. Kudüs, Mekke, Medine, Edirne ve Mısır'da bulunan şair, bir dönem kâtiplik de yapar.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
Fehîm-i Kadîm, Evliya Çelebi'nin yakın arkadaşıdır. 17-18 yaşlarında bir divana sahip olan Fehîm, anlaşıldığı üzere kısa bir yaşam sürmüştür.
📌 Genç yaşta vefat eden Fehîm, maiyetinde bulunduğu Paşalar sebebiyle Osmanlı topraklarında epeyce dolaşır. Bu gezintiden oldukça etkilenen genç şair, ""Ser-dâde-i bançer-i şehadet / Tâ key gam-ı haclet-i şehîdân / Min-ba'd olayım o şuha kurbân" mısraları ile Hz. Hüseyin'i (RA) anarak şiirini taçlandırır.
(X) Az bilinen divan şairlerinden beyitler okumak için tıklayın
