Mantıku’t Tayr nedir? Mantıku’t Tayr’ın konusu
Mantıku't Tayr, 12'nci yüzyılda yaşayan İran'ın ünlü mutasavvıf ve şairi Feridüddin Attar'ın kaleme aldığı bir tasavvuf mesnevisidir. İslam klasikleri arasında sayılan Mantıku't Tayr, kavram olarak Kur'an-ı Kerim'de de geçer. Mantıku't Tayr'da yer alan mantık kelimesi "söylemek, konuşmak, lisân-ı hâl ile anlatmak"; tayr ise "kuş" anlamında kullanılmıştır. Mantıku't Tayr, otuz kuşun Simurg'a yaptığı yolculuk üzerinden "vahdet-i vücud" inancını anlatır. Feridüddin Attar'ın yazdığı eşsiz eser Mantıku't Tayr, başta Mevlana'nın kaleme aldığı Mesnevi olmak üzere pek çok esere esin kaynağı olmuştur. Peki, Mantıku't Tayr nedir? Mantıku't Tayr'ın konusu…
🔸 Mantıku't Tayr, İran'ın ünlü mutasavvıf ve şairi Feridüddin Attar'ın kaleme aldığı bir eserdir. 12. yüzyılda yaşayan Feridüddin Attar'ın kaleme aldığı "Mantıku't-Tayr" adlı eserinin, Makâlât-ı Tuyûr, Makâmât-ı Tuyûr, Tuyûrnâme isimli nüshaları da vardır.
🔸 Bu nüshalar arasındaki farklılıklar dikkate alındığında 5 bin beyti biraz aşan eser, 31 bölüm (makale) halinde remel bahriyle kaleme alınmıştır.
🔸 Hamd, tevhid, münâcât, na't ve dört halife ile ashabın övgüsüne ayrılan bir girişin ardından mesnevi, Hüdhüd kuşuna merhaba ile başlar ve 1187 yılında tamamlandığı kaydedilen bir hâtime ile sona erer.
🔸 Hellmut Ritter'e göre Mantıku'k Tayr'a konu olan asıl hikâyeyi daha önce Muhammed el-Gazzâlî hem Arapça hem Farsça yazmış olduğu Risâletü't-Tayr adlı eserinde işlemiştir.
🔸 Kur'an-ı Kerim'in Neml suresinin 16'ncı ayetinde geçen "mantıku't-tayr" terkibini Attâr'dan önce İbn Sînâ, Hâkanî ve Muhammed el-Gazzâlî de kullanmıştır.
🔸 Eserin adında yer alan mantık kelimesinin "söylemek, konuşmak, lisân-ı hâl ile anlatmak" gibi anlamları vardır. "Kuş" demek olan tayr ise sâlikleri temsil etmektedir.
🔸 Allah'ın zuhur ve taayyününü temsil eden "Sîmurg" hem kesreti hem vahdeti gösterir. Nitekim Farsça Sîmurg "otuz kuş" anlamına geldiği gibi birleşik halde bununla vahdet kastedilmiştir.
🔸 Esasen kelime Arap edebiyatındaki Anka gibi ismi olup cismi olmayan efsanevî bir kuşun adıdır.
🔸 Mantıku't-Tayr'ın konusu kısaca şöyledir: Kuşlar kendi aralarında toplanıp hiçbir ülkenin padişahsız olmadığını, padişahsız ülkede nizam ve intizam kurulamayacağını belirtirler.
🔸 Aralarında bulunan ve mürşidi temsil eden, Süleyman peygamberin mahremi ve postacısı hüdhüd (Neml suresi 20-30 ayetler) bu konuda onlara yol göstereceğini söyler. Hüdhüdün öncülüğünde toplanırlar.
