Mehmet Akif Ersoy'un Safahat'ı hakkında 10 bilgi
Mehmet Akif Ersoy, yaşadığı devrin siyasi ve sosyal hayatını çok iyi analiz etmiş ve eserlerinde de başarılı bir şekilde işlemiş edebiyatçılarımızdandır. Akif, kimilerine göre bir şair, kimilerine göre bir fikir adamı, kimilerine göre ise manzum bir hikayecidir. Yedi kitap olarak yayımlanan şiir külliyatı Safahat, Akif'in bütün bu yönlerini barındıran eser olması açısından ayrı bir öneme sahip... 2021 "İstiklal Marşı Yılı" olarak kabul edildi. Peki, Akif'in milli marşımızı neden Safahat'a dahil etmediğini biliyor musunuz?
"Bir yığın söz ki, samimiyyeti ancak hüneri" sözleriyle tanımlar Mehmet Akif Safahat'ı...
📌Edebiyat tarihimizde eserleriyle Türkçeyi ustalıkla nasıl kullandığını gösteren Akif, şiir, nesir ve fikir alanındaki hünerini Safahat'ta ortaya koymuştur. Safahat Türk toplumunda büyük tesir uyandırmış bir eserdir hatta öyle ki günümüzde en çok sevilen ve okunan kitaplar arasında yer alır.
📌Safahat kelime anlamı olarak "hayatın değişik yüzleri, görünümleri ve evreler" anlamına gelmektedir.
✅Safahat, Akif'in yedi kitap hâlinde yayımladığı şiir külliyatının ilk kitabının adıdır. Bu başlığı başlık, aynı zamanda, şairin daha sonraki yıllarda neşrettiği Süleymaniye Kürsüsünde (1912), Hakkın Sesleri (1913), Fatih Kürsüsünde (1914), Hatıralar (1917), Asiı (1924) ve Gölgeler (1933) adlı şiir kitaplarından oluşan külliyatın da genel başlığıdır.
📌Akif Safahat'ta toplumun alt tabakasına mensup insanların çektiği sıkıntıları, tarihi ve dini konuları büyük bir gerçeklikle okuyucuya sunar. "İnan ki her ne demişsem görüp de söylemişim" sözü ilk kitabından itibaren şairin yol haritası olmuş gibidir.
Safahat Birinci Kitap'ın muhtevası
📌Safahat Birinci Kitap, şairin 1908-1911 yılları arasında, hemen tamamını Sırât-ı Müstakim mecmuasında neşrettiği şiirlerden oluşmuştur. İlk kez İstanbul'da basılan ve Safahat adını taşıyan birinci kitap diğerlerine göre en hacimli olanıdır.
📌Bu bölümde şairin şiir düşüncesini gösteren beş beyitlik başlıksız bir manzum parçası vardır. Şiirin başında "Evlâdım Mehmed Ali'ye yâdigâr-i vedâdımdır" ithafı yer almaktadır.
"Bana sor sevgili kâri' sana ben söyleyeyim
Ne hüviyyette şu karşında duran eş'ârım :
Bir yığın söz ki, samîmiyyeti ancak hüneri;
Ne tasannu' bilirim, çünkü, ne san'atkârım.
Şi'r için "göz yaşı" derler, onu bilmem, yalnız,
Aczimin giryesidir bence bütün âsârım !
Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem;
Dili yok kalbimin, ondan ne kadar bîzârım !
Oku, şâyed sana bir hisli yürek lâzımsa;
Oku, zîrâ onu yazdım, iki söz yazdımsa."
✅Şair bu şiirinde sanat anlayışının abartıdan ve süsten uzak olduğunu dile getirir. Şair, sanat anlayışında yalnızca kendi sıkıntılarını muhatabına aktarma dileği olduğunu ifade eder.
Safahat kitabını okumak için tıklayınız
Safahat Birinci Kitap'ta yer alan manzumeler
📌Kitapta toplamda 44 şiir bulunmaktadır.
✅Safahat Birinci Kitap'ta "Hasta", "Küfe", "Hasır", "Meyhane", "Mezarlık", "Bayram", "Selma", "Seyfi Baba", "Kör Neyzen", "İstibdat", "Mahalle Kahvesi", "Köse İmam", "Âhiret Yolu", "Yemişçi İhtiyar" "Durmayalım", "Geçinme Belâsı", "Merhum İbrâhim Bey", "Azim", "Cânan Yurdu", "Bir Mezar Taşına Yazılmıştı" ve "Âmin Alayı" "Kocakarı ile Ömer", "Dirvas" "Acem Şahı", "İstibdat", "Hürriyet" "İnsan", "Bir Resmin Arkasına", "Bu da Bir Mezar Taşı İçin Yazılmıştı", "Tercümedir", "Hüsrân-ı Mübîn", "Hasbihal" , "Fâtih Camii", "Bir Mersiye", "Merhum İbrâhim Bey" ,"Ressam Haklı", "Şair Huzurunda Münekkit", "Bebek yahud Hakk-ı Karâr" , Gül-Bülbül", "İstiğrak" "Tevhid yahud Feryad" şiirleri yer almaktadır.
✅Bu şiirlerde cemiyetin çektiği sıkıntılar, fakirlik, hastalık gibi toplumsal konular yer alırken ideal devlet portelerinin çizildiği meselelerin yanında dini konulara da yer verilmiştir.
"Hasan'la karşılaşırken bu sahne oldu hazin:
Evet, bu yavruların hepsi, pür-sürûd-i şebâb,
Eder dururdu birer âşiyân-ı nûra şitâb.
Birazdan oynayacak hepsi bunların, ne iyi!
Fakat Hasan, babasından kalan o pis küfeyi,
-Ki ezmek istedi görmekle reh-güzârında-
İlel'ebed çekecek dûş-i ıztırârında!
O, yük değil, kaderin bir cezâsı ma'sûma...
Yazık, günâhı nedir, bilmeyen şu mahkûma!"Safahat Birinci Kitap, Küfe
📌Safahat Birinci Kitap'taki şiirler, hem muhtevası hem de tekniği açısından devrindeki birtakım edebiyat tartışmalarına yol açmıştır. Bu şiirlere kimse ilgisiz kalamamış ve kitap edebiyatımızda manzum hikayecilik geleneğinin bir öncüsü haline gelmiştir.
Yatarken yerde ilhâdıyla haşr olmuş sefîl efkâr ,
Yarıp edvârı yükselmiş bu müdhiş heykel-i ikrâr .
Siyeh reng-i dalâlet bir bulut şeklinde mâzîler ,
Civârından kaçar, bulmaksızın bir lâhza istikrâr;
Ziyâ-rîz-i hakîkat bir seher tavrında müstakbel ,
Gelir fevkinden eyler sermedî binlerce nûr îsâr .Safahat Birinci Kitap, Fatih Camii
Mehmet Akif Ersoy'un Safahat'ında yer alan halk diline özgü kelimeler
Sahafat'ın 1912'de yayımlanan ikinci kitabı Süleymaniye Kürsüsünde'dir. Süleymaniye Kürsüsünde adıyla yayımlanan tek ve uzun manzume, ilk olarak Sırât-ı Müstakîm'de dokuz bölüm halinde yayımlanır.
Manzumenin konusu nedir?
📌Eser, birinci şahıs tarafından anlatılan bir hikayedir. Galata Köprüsü'nden Yeni Cami'ye doğru uzanan yolda şairin gözlemleri anlatılır. Şiir, şairin Haliç'ten Süleymaniye Camii'ne doğru yolculuğunda gördüğü manzaraların ve Süleymaniye Camii'nin dış ve iç mekanların sanatsal tasvirleriyle başlar.
"Yıkılır bir gün olur medreseler, ma'bedler;
En temiz yerleri en kirli ayaklar çiğner;
Beşeriyyet yeni bir din tanıyıp ilhâdı,
Beşerin hâfızasından silinir Hakk'ın adı;
Gömülür hufre-i târîhe me'âlî... Lâkin
Yine tek bir taşı düşmez şu Hudâ lânesinin;
Yine insanlığa nâ-mahrem olan bîgâne"
📌Manzumede İslam sorunlarına ayrıntılı bir şekilde değinen Akif'e göre İslam toplumlarının çöküşünün sebebi kendi kaynaklarımızdan uzaklaşmamızdır.
🔎Bunları biliyor musunuz?
📌Tevfik Fikret ve Mehmet Akif arasındaki "zangoç- molla sırat" polemiği bu şiirden başlamıştır. Tarih-i Kadim şiirinde Akif'e saldıran Tevfik Fikret, Süleymaniye Kürsüsünde ise cevabını almıştır.
Mehmet Akif'in gözünden Tevfik Fikret: Zangoç-Molla Sırat kavgası
"Serserî: Hiç birinin mesleği yok, meşrebi yok;
Feylesof hepsi; fakat pek çoğunun mektebi yok!
Şimdi Allâh'a söver... Sonra biraz bol para ver:
Hiç utanmaz, Protestanlara zangoçluk eder!"
Safahat'ın 1913 yılında yayımlanan üçüncü kitabı Hakkın Sesleri, Balkan Savaşlarının acılı yıllarını anlatır.
Hakkın Sesleri'nin muhtevası
📌Kitapta 10 manzume yer alır. Dokuz manzumeden sekizi ayet veya hadislerin yorumlanması niteliğindedir.
📌Balkan Savaşlarının hakim olduğu dönemde Akif, üzüntü ve çaresizlik içinde çırpınsa da umudunu kaybetmez. Şair, aynı zamanda kendi milletine dair olan inancını da asla yitirmez, milletin inanç ve azmi sayesinde bu kötü günler atlatılacaktır.
📌Ayetlerden ve hadislerden hareket eden Akif, tembelliği, hissizliği, yeisi, cehaleti ve milletin içine serpilen ayrılık tohumlarını ortadan kaldırmaya ve milleti uyandırmaya çalışmıştır.
📌Eserde yer alan önemli şiirlerden biri "Pek Hazin Bir Mevlid Gecesi" başlıklı kısa bir manzumedir. Şair, içinde bulundukları zor koşullardan kurtulabilmek için bu manzumede Peygamber Efendimiz (s.a.v)'den yardım istemektedir.
Yıllar geçiyor ki, yâ Muhammed,
Aylar bize hep Muharrem oldu!
Akşam ne güneşli bir geceydi...
Eyvah, o da leyl-i mâtem oldu!
Âlem bugün üç yüz elli milyon
Mazlûma yaman bir âlem oldu:
Çiğnendi harîm-i pâki Şer'in;
Nâmûsa yabancı mahrem oldu!
Beyninde öten çanın sesinden
Binlerce minâre ebkem oldu.
Allah için, ey Nebiyy-i Ma'sûm,
İslâm'ı bırakma böyle bîkes,
İslâm'ı bırakma böyle mazlûm.
