Mehmet Akif Ersoy'un Safahat'ı hakkında 10 bilgi

Fatih Kürsüsünde Akif'in, şiir külliyatı içerisinde 1914 yılında yayımlanan dördüncü kitabıdır. 1692 dizelik tek bir manzumeden oluşan eser, 27 Haziran 1913 - 10 Temmuz 1914 tarihleri arasında Sebilürreşad dergisinde tefrika edildikten sonra 1914 yılında kitap olarak basılmıştır.

Fatih Kürsüsünde eserinin muhtevası

📌Fatih Kürsüsünde teknik olarak Süleymaniye Kürsüsünde eseriyle benzerlik gösterir.

📌Eser, "Hamasî Şairimiz Midhat Cemal'e" sözleriyle Mithat Cemal Kuntay'a ithaf edilmiştir.

"Birinci zümreyi teşkil eden zavallı avam,
Bıraksalar devam edecek tatlı uykusuna devam.

Bugün nasibini yerleştirince kursağına;
'Yarın' nedir? Onu bilmez, yatar dönüp sağına.

Yıkılsa arş-ı hükümet, tıkılsa kabre vatan,
Vazifesi değil; çünkü 'hepsi Allah'tan!'"

📌Manzumenin başlangıcında Anadolu yakasından Galata Köprüsü'ne inen iki arkadaş, Fatih'e geçer. "İki Arkadaş Fatih Yolunda" adlı bölümde şair ve arkadaşı arasında geçen uzun konuşmaya yer verilmiştir. Manzumede sözü edilen arkadaşın Mehmet Akif'in dostlarından Mithat Cemal Kuntay olduğu düşünülür. İki arkadaş halkın duyarsızlığı, eski eserlere değer verilmeyişi, dinin ihmal edilişi, dini siyasi ve edebi konular hakkında konuşurlar.

📌Nihayet Fatih Camii'ne giren iki arkadaş kürsüdeki vâizi dinlemeye başlar. Vaazın konusu "çalışma" hakkındadır.

✅"Vaiz Kürsüde" bölümünde vatan-millet sevgisi, Doğu-Batı karşılaştırması, eğitim sorunları, Balkan zulmü gibi konular görüşülür. Eserdeki vaizin Süleymaniye Kürsüsünde adlı kitabında olduğu gibi seyyah Abdürreşid İbrahim olduğu düşünülür.

📌Akif, İslam dünyasının içinde bulunduğu rehavetten kurtulup çalışmaya başlaması gerektiğini ifade eder. Tıpkı Süleymaniye Kürsüsünde tasvir ettiği gibi İslâm dünyasının perişanlığını onun tembelliğine, kurtuluşunu da çalışmasına bağlamaktadır. Bu kitap da vaizin duasıyla sona erer.

"Namaz, oruç gibi şeylerle yok alış verişi;
Mukaddesat ile eğlenmek en birinci işi.

Duyarsanız 'kara kuvvet' bilin ki: imandır.
'Kitab-ı köhne' de -haşa- Kitab'ı Yezdan'dır.

Üşenmeden ona Kur'anı anlatırsan eğer,
Şu ezberindeki esmayı muttasıl geveler:

'Kurun-u maziyeden kalma cansız evradı
Çekerse, doğru mu yirminci asrın evladı?'

En çok sevilen 10 Mehmet Akif Ersoy şiiri

Akif'in Hatıralar başlığını taşıyan beşinci kitabı, 1913-15 yılları arasında Sebîlürreşâd'da yayımlanır.

Hatıralar eserinin muhtevası

📌Manzumelerin bazıları Berlin'de kaleme alınmıştır.

📌10 manzumeden oluşan kitap, ayet ve hadis yorumlarını içermesi bakımından Hakkın Sesleri kitabıyla benzerlik gösterir. Balkan Savaşlarının facialarının anlatıldığı Hakkın Sesleri'ne bir de Birinci Dünya Savaşı eklenmiştir.

📌Kitaptaki bazı şiirler Akif'in Mısır'a yaptığı ziyaretlerin izlerini taşır.

📌Akif, Berlin Hatıraları isimli manzumesinde görev için gittiği Berlin'deki hatıralarından yola çıkarak Doğu ve Batı'yı karşılaştırır.

"Korkma!
Cehennem olsa gelen, göğsümüzde söndürürüz;
Bu yol ki Hak yoludur, dönme bilmeyiz, yürürüz!
Düşer mi tek taşı, sandın, harîm-i nâmûsun?
Meğer ki harbe giren son nefer şehîd olsun.
Şu karşımızdaki mahşer kudursa, çıldırsa;
Denizler ordu, bulutlar donanma yağdırsa;
Bu altımızdaki yerden bütün yanardağlar,
Taşıp da kaplasa âfâkı bir kızıl sarsar;
Değil mi cebhemizin sînesinde îman bir;
Sevinme bir, acı bir, gâye aynı, vicdan bir;
Değil mi cenge koşan Çerkes'in, Lâz'ın, Türk'ün,
Arap'la, Kürt ile bâkîdir ittihâdı bugün;
Değil mi sînede birdir vuran yürek... Yılmaz!
Cihan yıkılsa, emîn ol, bu cebhe sarsılmaz!"

📌Şiirin dokuzuncu bölümü "Târîh-i Kadîm" sebebiyle Tevfik Fikret ve arkadaşlarının tenkidi için kaleme alınmıştır.

🔎Bunları biliyor musunuz?

Akif'in görev için gittiği Necid'den Medine'ye kadar olan yolculuğunu anlatan "Necid Çöllerinden Medine'ye" şiiri de bu kitapta yer almaktadır. Akif'in en lirik şiirlerinden biri olan "Necid Çöllerinden Medine'ye Hz. Peygamberin kabrini ziyareti esnasında şairin yaşadığı coşkulu duyguları dile getirmesi açısından çok önemlidir.

"Menâha"dan geçiyorduk, ikindi olmuştu.
Çıkınca karşıma Cânân'ımın yeşil yurdu,
Gözüm karardı, atıldım harîm-i câzibine;
Yarıp cemâ'ati, düştüm direklerin dibine.
Sonunda bir yere, lâkin gömünce varlığımı,
Ridâ-yı haşyete hisseyledim sarıldığımı.
Yavaş yavaş o demin duyduğum derin heyecan
İçimde dondu da bir ra'şe koptu rûhumdan;
Ki hilkatimdeki her zerre ayrı ürperdi!
Önümde sîneye çekmiş huşû'u titrerdi,
Zemin zemin kabaran saflarıyla gûnâgûn
Zılâl-i câmide hâlinde, bir cihân-ı sükûn!"

1924 yılında basılan Asım, yazılışı ile basılması arasındaki sürenin en uzun olduğu eserdir. Asım'ın ilk parçaları Sebîlürreşâd'da 1919 Eylülünde çıkmaya başlamış fakat Mehmet Akif'in Anadolu'ya geçiş faaliyetleri araya girdiği için uzun aralıklarla çıkmıştır.

Asım eserinin muhtevası

📌2615 mısradan oluşan kitap hacim olarak ilk Safahat'tan sonra en uzun manzum diyaloga sahiptir.

📌Eserde dört kişi arasında geçen konuşmalar aktarılır. Bu dört kişi Hocazâde, Köse İmam, Köse İmam'ın oğlu Âsım ve Hocazade'nin oğlu Emin'dir.

📌Konuşmaların çoğu Hocazâde ile Köse İmam arasındadır ve memleket meseleleri üstünedir. Köse İmam oğlu Asım'dan dert yanmaktadır. Bozulan aile kurumuna ciddi eleştiriler yöneltilen eserde eski-yeni, halk-aydınlar, mektep-medrese çatışmaları yer alır. Gördüğü olumsuzluklar karşısında Köse İmam ümitsiz olsa da Hocazade her daim ümitlidir, İslam dünyası üzerinde rehaveti attığı vakit kurtulacaktır.

"— Sen işin yoksa devir çamları paldır küldür;
Neslimin şöyle dönüp bakması hattâ züldür.
Gözüm ensemde değil, görmeliyim ben önümü;
Kestik attık hele mâzî denilen kör düğümü!
Ne zamandan beridir bağlıyız artık bıktık;
Demir aldık o sizin an'anelikten çıktık."

✅Mehmet Âkif, bu eserde hayal ettiği ideal Müslüman Türk gençliğini ayrıntılarıyla anlatmış ve bu ideal gençliğe "Asım'ın nesli" adını vermiştir.

✅Asım'ın nesli imkansızlıklar ve kötü şartlar içine doğmuş ve bunlarla mücadele etmeye çalışmıştır. En son örneği de Çanakkale Savaşları'dır.

📌Kitap, Türk ve İslam gençliğinin geleceği için Batı'nın ilmini ve tekniğini öğrenmek üzere Asım'ın Avrupa'ya gönderilmesiyle sona erer.

"Nerdesin hey gidi Berlin? » diyerek yollanınız.
Altı ay, bir sene gayret size eğlence demek...
Siz ki yıllarca neler çekmediniz, hem gülerek!
Hani, bir ömre bedeldir şu geçen her gününüz;
Bir gün evvel gidiniz, bir saat evvel dönünüz.
Şark'ın âgûşu açıktır o zaman işte size;
O zaman varmanın imkânı olur gâyenize;
O zaman dinlerim artık seni, Âsım, bol bol..."

🔎Bunları biliyor musunuz?

Şairin ünlü "Çanakkale Şehitlerine" şiiri, Âsım'ın sonlarına doğru Hocazâde tarafından söylenen bir manzumedir. Yeni nesilden umutlu olan Hocazâde, gençleri beğenmeyen Köse İmam'a karşı Âsım'ın neslini savunurken kahramanlıklarının bir örneği olarak Çanakkale Savaşı'nı ele alır.

"Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi?
En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi,
-Tepeden yol bularak geçmek için Marmara'ya-
Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya.
Ne hayâsızca tehaşşüd ki ufuklar kapalı!
Nerde -gösterdiği vahşetle "Bu: Bir Avrupalı!"
Dedirir- yırtıcı, his yoksulu, sırtlan kümesi,
Varsa gelmiş, açılıp mahbesi, yâhud kafesi!"

Mehmet Akif Ersoy kimdir?

Mehmet Akif'in son kitabı Gölgeler, 1933'te Kahire'de yayımlanmıştır.

Gölgeler eserinin muhtevası

📌Kırk bir şiirin yer aldığı kitap, ayetlerin ve hadislerin serbest yorumlarını içerir.

📌Eserde irade, ümit ve gayret temaları yoğunluktayken, şairin gurbet hayatındaki bezginliklerini de yansıtan ögelerde karşımıza çıkar.

✅Bu kitabı önemli ve ayırt edici kılan özelliklerinden biri şairin tasavvufa meylini gösteren şiirlerinin yer almasıdır.

📌Sanatkar başlıklı şiiri, Akif'in Müslümanların dert ve hayal kırıklıklarıyla geçen hayatının kısa bir özeti niteliğindedir.

"Şu kubbeden ne ziya var, ilaç için, ne şada,
Bütün nasibi o ıssız, o sermedi yelda!
Harim-i kalbime indim mi, titrerim tir tir,
Adım başındaki iz, çünkü bir gurub izidir.
Evet, gurub izi, lakin, adem misali derin,
Tulu'u mahşere kalmış batan güneşlerimin!
Neden, fakat, heyecanın? Nedir yüzündeki yaş?
Sonunda yolcunu incitme, ey güzel yoldaş!
Huda bilir ki dayanmaz, taş olsa bir sine,
O gözlerinde dönen sağnağın dökülmesine.
Hayır! Yakar beni derdimle aşina çıkman,
Bırak, ben ağlıyayım, sen çekil de karşımdan.
Bela mı kaldı ki dünya evinde görmediğim?
Bırak, şu yaşları, hiç yoksa, görmeden gideyim!"

Safahat'a edebiyat çevrelerince uygulanan 'boykot'

Bunları biliyor musunuz?

📌Akif, İstiklal Marşı'nı Safahat'a dahil etmemiştir. Şair bunun nedenini marşın Türk milletinin eseri olduğu düşüncesiyle açıklamış ve bu düşüncesini "Onu milletime ve kahraman ordumuza hediye ettim. Zaten o milletin eseridir, milletin malıdır. Ben yalnız gördüğümü yazdım" sözleriyle ifade etmiştir.

📌Safahat'ın her bir kitabı Mehmet Akif hayattayken ayrı ayrı basılmıştır. Vefatının 50. yılından itibaren ise yayınevleri ve özel kuruluşlar tarafından yedi kitap bir arada basılmaya başlanmıştır. Basıldığı günden itibaren de milli şairimizin eserlerini oluşturan Safahat, ülkemizde hak ettiği ilgi ve itibarı görmüştür.

_____________________________________________

*** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel

***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast

***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor:

TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom

INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/

FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/

PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast

MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat

Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo