Nedim’in şiirlerinde renklerin izi
18. yüzyılın en önemli Divan şairlerinden olan Nedim, renkli dünyası, güçlü üslubu ile adından sıkça söz ettirdi. Hatta söyleyiş becerisi ve terkip zenginliği o kadar gelişmişti ki insanlar onu "Lale Devri'nin bülbülü" olarak tanımışlardı. Şarkı türünün gelişmesine önemli katkılar sağlayan şair, kullandığı gündelik dil ve temiz İstanbul Türkçesi ile mahallileşme akımının öncülerinden oldu. Renkli üslubunu benzetme ve mecazlarla şiirinde konuşturan Nedim'in mısralarıyla renkli bir yolculuğa çıkmaya ne dersiniz?
Önceki Resimler için Tıklayınız
"Sihr ü efsûn ile dolmuşdur derûnun ey kalem
Zülf-i Hârûtun demek mümkin ki nâl olmuş sana"
(Ey kalem! İçin sihir ve büyü ile dolmuştur. Hârût'un saçı sana kamış kalemin içindeki lif olmuş demek mümkündür.)
🔹
◾ Şairin sevgiliyi bir kenara bırakıp kendi söz gücüne, şiirinin büyüsüne atıf yaptığı bu satırlarda hâkim olan renk siyahtır. Sihir alanında üstad olarak kabul edilen Hârût'un saçı bu kalemin içindeki mürekkep olarak hayal edilmiştir. Büyü yapılırken saç tellerinin kullanıldığı bilinmektedir. Burada onun saçı sihirli sözler söyleyen kalemin içindeki lifler olarak düşünülmüştür. Beyitte, nâl olarak bilinen kamış kalemlerin içindeki zarımsı lifler ile Hârût'un saçları arasında bir bağ kurulmuştur. Bu liflerin rengi ise siyaha yakın koyu bir kahverengidir. Şair güzel şiir yazabilmesine sebep olarak Hârût'un büyülü siyah saçlarını gösterir.
◾ Beyitte geçen sihr, efsûn ve Hârût kötü olanı ve karanlığı temsil etmeleri yönüyle, kalem ve nâl içindeki mürekkep dolayısıyla, zülf rengi dolayısıyla siyah rengiyle ilişkilendirilmiştir. Dolayısıyla beyit genelinde siyah renk etrafında oluşturulan bir renk tenasübü söz konusudur.
◾ Sekiz beyitlik bu gazelin sonunda Nedim hiç renk kullanmamıştır bu bilinçli bir tercihtir.
"Yok bu şehr içre senin vasfetdiğin dilber Nedîm
Bir perî-sûret görünmüş bir hayâl olmuş sana"
(Nedîm! Senin vasıflarını saydığın güzel bu şehirde yok. Sen bir hayal görmüşsün, sana bir peri yüzlü güzel görünmüş.)
🔹
◾ Gazel boyunca vasıfları sayılan güzelin bu şehirde olmadığını ifade ederek, bahsettiği güzelin hayalî olduğunu vurgulamaya çalışmıştır. Bu güzel şaire bir peri gibi görünüp kaybolmuştur.
◾ İlk beyitten başlayarak renkli hayallerle kurulan tasvirler, son beyitte hayal ve peri kavramları gibi belirsiz ve görünmez olmuştur.
Kaynakça
Nedîm'in "Olmuş Sana" Redifli Gazelinde Renklerin Kullanımı,
Sedat Kardaş, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,Haziran 2019
Muhsin Macit, Nedîm, Hayatı, Eserleri ve Sanatı
