Arama
Ortak değerlerimiz "baba"
Türkler, dünya üzerinde çok uzun yıllar hüküm sürmüş ve güçlü devletler kurmuşlardır. Zamanla farklı coğrafyalara göçmüş, Türkçenin farklı ağızlarını ve lehçelerini konuşmaya başlamışlardır. Sibirya'da Hakas, Tuva, Saha, Altaylar, güneydoğuda Özbek ve Uygurlar; batı grubunda ise Türkmenler, Gagavuzlar ve Azerbaycan Türkleri varlığını sürdürmektedir. Bu minvalde, ortak değerlerimizin ikinci kelimesi olan "baba" sözcüğünün, Türk lehçelerindeki karşılıklarına gelin beraber bakalım...
ESKİ TÜRKÇE
Baba- Kang
🔹 Eski ve köklü bir kelime olan "baba" sözcüğü, Eski Türkçede "kang" olarak kayıtlara geçmiştir.
🔹 Günümüze de ulaşan "kansız" sözcüğünün tarihi eskilere uzanır. Çünkü birine bu ifadeyi kullanmak, o kişiye "babasız" demek ile aynıdır.
🔹 Fakat kaynaklarda "kang" için örnek teşkil edecek başka hiçbir cümle bulunmaz. Bu kelimenin dışında, günümüzde de kullanılan "ata" ismi Türkiye başta olmak üzere diğer Türk devletlerinde de yaygın olarak görülür.
➡ Tay atatsa at tınur, ogul redhse ata tınur.
(Tay yetişse at dinlenir, ogul yetişirse baba dinlenir.)
DLT
UYGUR TÜRKÇESİ
Baba- Ata
🔹 Uygur Türkçesinin diğer Türk lehçeleri içinde Eski Türkçeye benzerliği daha fazladır. Uygur Türkçesi, Özbek Türkçesi ile beraber güneydoğu grubunun içinde yer alır.
➡ Atmişqa kirgen atidin eqil sorima.
(Altmışına giren babandan akıl sorma.)
➡ Ata- anini bakkan kişi, on bolur daim işi.
(Ana babayı bakan kişi, sağlam olur daima işi.)
➡ Atmiş kün aç kalsanmu, atanni küt.
(Altmış gün aç kalsan da babanı bekle.)
Uygur Türkçesi atasözü
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Baba- ota
🔹 Güneydoğu Türk lehçesi grubunun mensubu olan Özbek Türkçesi, yuvarlaklaşmanın en net olduğu lehçe olarak kabul edilir. "Baba" kelimesi Özbek Türkçesi'nde yuvarlaklaşma ile birlikte "ota" olmuştur.
🔹 Türk lehçelerinin çoğunda (Kuzeydoğu hariç) baba kelimesini karşılayan sözcük "ata"dır.
➡ Ona bilan bola-gul bilan lola, ota-ona-oltin qanot.
(Anne ile çocuk, gül ile lale, babaanne, altın kanat.)
Özbek Türkçesi atasözü
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Baba- Ata
🔹 Türkiye Türkçesine yakınlığı ile bilinen ve aynı zamanda Oğuz grubunda yer alan Azerbaycan Türkçesinde "baba" kelimesini "ata" sözcüğü karşılamaktadır.
➡ Ata oğula bir bağ verdi, oğul ataya bir salhım gıymadı.
(Baba oğula bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş.)
Azerbaycan atasözü
GAGAVUZ TÜRKÇESİ
Baba- Boba
🔹 Oğuz grubunda yer alan Gagavuz Türkçesi, "baba" sözcüğünde yuvarlaklaşmaya uğrar. Bu durum batı grubunda sık görülen bir değişim olmasa da Gagavuz Türkçesinde olduğu gibi örnekler ile karşımıza çıkmaktadır.
➡ Boba yokkana ev daaler.
(Baba yokken ev (yuva) dağılır.)
➡ Bobasız evda, uşaklar sokaklarda.
(Babasız evde çocuklar sokaklarda kalır.)
➡ Bobasız ev hem temelsiz duvar yıkılar yavaş yavaş.
(Babasız ev, temelsiz duvar gibidir, yavaş yavaş yıkılır.)
➡ Babandan başka ihtiyar kapunda bırakma.
(Babandan başka ihtiyarı kapında tutma.)
Gagavuz Türkçesi atasözü