Ortak değerlerimiz "vatan"
Vatan, bir milletin köklerini saldığı ve varlığını duyurduğu topraklardır. İsmini aldığı, üne kavuştuğu, savaştığı ve var olmasının yeterli olduğu kutsiyetidir. Hayati öneme sahip olan bu ifade, Türk lehçelerinde türlü deyişleri ile karşılık bulmuştur. Özbek, Kazak, Saha ve diğer Türk lehçelerinde yüreği titreden bir kelimedir. İşte, Türk lehçelerinde "vatan" sözcüğünün karşılıkları...
ESKİ TÜRKÇE
Vatan- El
◾ Türkiye Türkçesinde bulunan "vatan" kelimesi Arapça kökenli "oturulan yer" anlamına gelmektedir. Bu minvalde "insan topluluklarının yaşamlarını sürdürdükleri toprak" olarak da tanımlanabilir.
◾ Eski Türkçeye bakıldığında ise bu kelimenin "el" sözcüğü ile karşılık bulduğunu görülebilir. Bu kelimeyi karşılayan bir diğer ifade ise "yir sub" yani "dağları, ovaları, ırmakları, gölleri içeren kutsal vatan toprağı" demektir.
➡ Ida taşda
(Orada burada)
↪ Vatanı olmayanlar için kullanılan bir ifadedir.
Eski Türkçe deyişi
TÜRKMEN TÜRKÇE
Vatan- Vatan
◾ Türkmen Türkçesi, Türkiye Türkçesine yakınlığı ile bilinen bir lehçedir. "Vatan" kelimesi, Türkmen Türkçesinde şekil ve içerik bakımından birebir karşılık bulmuştur.
➡ Dünyade her yurtdan vatanım men bay/her zatdan ezizdir ulı vatanım
(Dünyada her yurttan vatanım benim zengin/ her şeyden azizdir ulu vatanım)
Türkmen Türkçesi şiirinden
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Vatan- Vatan
◾ Oğuz grubunun Gagavuz, Türkmen ve Türkiye Türkçesi dışındaki en önemli temsilcisi şüphesiz Azerbaycan Türkçesidir. Bu Oğuz lehçesi, kendi grubundaki diğer lehçelerde olduğu gibi "vatan" kelimesi aynı şekilde kullanılmaktadır.
➡ Ana kimi yar olmaz, vatan kimi diyar.
(Ana gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz.)
Azerbaycan Türkçesi atasözü
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Vatan- Vatan
◾ Güneydoğu grubunun iki önemli temsilcisinden biri olan Özbek Türkçesinde "vatan" kelimesi aynen korunmuştur.
Yurtım, senge şe'r bitdim bu kün,
Kıyasingni tapmadım asla
Şairler bar, öz yurtın büyün
Âlem ara atagen tenha.
Ular şe'ri uçdi köp yirak
Kanatide kümüş diyarı.
Bir ölke bar dünyada birak
Bitilmegen dastandır barı;
Fakat aciz kalemim menim,
Özbekistan vatanım menim.
(Yurdum, sana şiir yazdım bugün,
Benzerini bulamadım asla.
Şairler var, kendi yurdu için bütün
Âlemde demişler bir tane.
Onların şiiri uçtu çok uzak,
Kanadında gümüş diyarı.
Bir ülke var dünyada ancak,
Yazılmamış destandır tamamı;
Yazmaktan aciz kalemim benim.
Özbekistan, vatanım benim.)
Özbek Türkçesi şiiri
UYGUR TÜRKÇESİ
Vatan- Vatan
◾ Güneydoğu grubunun ikinci temsilcisi olan Uygur Türkçesinde, "vatan" kelimesi "vatan" olarak korunmuş olup telaffuzda daha ince söylenmektedir.
◾ Vatan kelimesinin Uygur Türkçesindeki bir diğer karşılığı Eski Türkçedeki gibi "el" kelimesidir.
➡ Eldin ayriliguçe, candin ayril.
(Vatanından ayrılana kadar, canından ayrıl.)
➡ Elge kilsan yamanlik, tapalmaysen amanlik.
(Vatana kötülük yaparsan, iyilik-esenlik bulamazsın.)
➡ El üçün ölsen külüp öl.
(Vatan için öleceksen, gülerek öl.)
➡ Ana yurtun aman bolsa, rengiroyun saman bolmas.
(Ana vatanın aman olsa, reng-i ruyun sararmaz.)
Uygur atasözleri
