Arama
Peygamber sevgisinin edebiyata yansıması
Peygamber sevgisi, asırlarca edebiyatımızın en zengin kaynaklarından biri olmuştur. Müslüman hassasiyetin çağlar boyunca aktarıldığı bu kaynak, bilhassa klasik edebiyatımızın omurgasını teşkil etmiştir. Peygamberimizin hayatının anlatıldığı manzum ve mensur pek çok eser kaleme alınmıştır. Peygamber sevgisi edebiyatımızda o denli etkili olmuştur ki Efendimizin hayatını, doğumunu, Mirac hadisesini ve hadislerini konu edinen müstakil türler ortaya çıkmıştır. Gelin, tarih boyunca boyunca peygamber sevgisi edebiyatımızda nasıl yer edinmiş yakından bakalım…
🔷Peygamber sevgisinin edebiyattaki en büyük tezahürü hiç kuşkusuz na'tlardır. Sözlükte na't kelimesi "nitelemek, iyi ve güzel şeyleri abartılı biçimde dile getirmek; nitelik, vasıf" mânalarında kullanılır.
🔷 Hz. Peygamberimizin övüldüğü şiirler olan na'tlar, İslam'ın yayılıp Medine'de bir güç haline gelmesinden sonra ortaya çıkmıştır.
🔷 Müslümanlar ve müşrikler arasında karşılıklı şiir atışmalarının olduğu dönemlerde Hassân b. Sâbit, Kâ'b b. Mâlik, Kâ'b b. Züheyr, Abdullah b. Revâha gibi şair sahâbîlerin söylediği şiirlerde Peygamberimiz övülmüş ve yüceltilmiştir. O dönemden itibaren Peygamberimizi şiir aracılığıyla övmek bir gelenek halini almıştır.
🔷 Na't 11. yüzyıldan itibaren Türkler tarafından yazılmaya başlanmış en sevilen türler arasındadır. Na'tlar ayrıca bestelenmiş cami ve tekkelerde okunmuş bunun yanında hat levhası olarak da bir sanat eseri haline getirilmiştir.
🔷 Na't yazma geleneği Klasik edebiyatta zamanla bir kaide halini almıştır. Divan ve mesnevilerde tevhid ve münacat olan Allah'a yakarış ve O'nu anma türlerinden sonra na'tlar da kesin olarak eklenmiştir.
🔷 Na'tlarda Peygamberimizin isim ve sıfatları, yaratılış gayesi, ahlakı, mucizeleri, diğer peygamberlerden üstünlüğü gibi konular dile getirilmiştir.
🔷 Edebiyatımızda ilk na't örneği Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig isimli eserinde yer almıştır. Sonrasında bu gelenek Edib Ahmed Yüknekî'nin Atebetü'l-hakāyık ve Ahmed Yesevî'nin Dîvân-ı Hikmet'inden sonra Anadolu sahası dışında pek çok şair tarafından devam ettirilmiştir.
(x) Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig eserinden öğütler
🔷 Çağatay edebiyatı sahasındaki en büyük şairlerden biri olan Ali Şir Nevai, verdiği pek çok na't örneği sebebiyle "Na't" şairi unvanını kazanmıştır.
🔷 İslami edebiyatı belli bir olgunluğa kazandıran Mevlana'nın na'tları da türün Anadolu'daki gelişimine büyük katkı sunmuştur.
"Ey Allah'ın sevgilisi! Eşsiz Yaratıcı'nın Elçisi sensin
Allah'ın kulları arasından seçtiği pâk ve benzeri olmayan sensin
Ulu Allah'ın nazlısı kâinatın yüksek derecelisi ve ekmeli
Peygamberlerin gözünün nuru bizim gözlerimizin ışığı sensin"
🔷 Yunus Emre'nin öz Türkçe ile yazdığı na'tlar ise türü edebiyatımızda vazgeçilmez bir konuma taşımıştır .
"Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed.
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed…"
🔷 Divan edebiyatındaki en önemli na't örneği ise Fuzuli'ye aittir. Fuzuli Su Kasidesi ile çağları aşan bir na't yazarak türün en güzel örneğini vermiştir.
🔷 "Kâ'b b. Züheyr Kasîde-i Bürde'si, Muhammed el-Bûsîrî'nin Kasîde-i Bürde'siden sonra Fuzuli'nin eseri, İslami edebiyatta en çok okunan na'tlardır.
"Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlare su
Kim bu denlü dutuşan odlare kılmaz çâre su
➡Ey göz, gözyaşından gönlümdeki ateşlere su saçma! Çünkü aşk ateşiyle bu kadar tutuşan ateşe su çare olmaz.
Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem
Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâre su
➡ Şu dönen gök kubbenin rengi su rengi midir yoksa gözümden akan yaşlar mı gök kubbeyi kaplamıştır, bilmiyorum.
Zevk-i tîğünden aceb yoh olsa gönlüm çak çak
Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su
➡Kılıcının (açtığı yaranın) zevkinden gönlümün parça parça olmasına şaşılmaz; çünkü su aka aka zamanla duvarda yarıklar açar.
Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları
🔷 Edebiyatımızdaki bir diğer önemli na't ise Şeyh Galib'e aittir.
Sultan-ı rûsül şâh-ı mümeccedsin Efendim
Bî-çârelere devlet-i sermedsin Efendim
Divân-i ilâhide ser-âmedsin Efendim
Menşur-ı "Le-amrük"le mü'eyyedsin Efendim.
Sen Ahmed ü Mahmûd u Muhammed'sin Efendim
Hak'dan bize sultân-ı mü'eyyedsin Efendim.
🔷 Günümüz Türkçesiyle
➡Peygamberler sultanı, dinin ululanmış şahısın Efendim
Çaresizler için daima devletsin Efendim
➡İlahi divanda en başta gelensin Efendim
Le'amrüke fermanı ile onaylanmış olansın Efendim.
➡Sen Ahmed'sin, Mahmud'sun, Muhammed'sin Efendim
Allah'tan bize (gönderilen) onaylanmış sultansın Efendim.