Sezai Karakoç’un Hızırla yolculuğu: “Hızırla Kırk Saat”
Ahmet Yesevi'den Yunus Emre'ye Mevlana'dan divan şairlerine kadar pek çok ismin kaleminde şekillenen Hızır imgesi, edebiyatımızda kendisine önemli bir yer edindi. Geleneğin özünden faydalanan Sezai Karakoç, yazdığı Hızırla Kırk Saat başlıklı şiiriyle bu imgeye yepyeni bir boyut getirdi. Peki, Hızırla Kırk Saat şiirinin hikayesi neydi? Üstat, Hızırla yolculuğa çıktığı bu şiirde modern döneme dair hangi eleştirilerde bulundu?
📚 Hızır (AS), efsanevi kişiliğiyle folklor, tasavvuf, halk inançları ve edebiyatta geniş bir yer tutar. Bilhassa klasik edebiyat kültüründe Hızır, önemli bir imge olarak karşımıza çıkmaktadır. Ahmet Yesevi, Mevlana, Yunus Emre gibi büyük mutasavvıfların eserlerinde Hızır'ın efsanevi kişiliğinden izler bulunur.
Hızır klasik edebiyatta ab-ı hayat kavramıyla özdeşleşmiştir. Abı-ı hayat "ölümsüzlük suyu, damlaları sonsuz hayat bağışlayan tatlı ve lezzetli su, bengi su" anlamına gelir. Edebi metinlerde geçtiği üzere Hızır'a ölümsüz suyu bahşedilmiştir.
İçeni ölümsüzlüğe kavuşturan su: Âb-ı Hayât
📚 Ahmet Yesevi, Yunus Emre ve Mevlana'nın eserlerinde Hızır'ın ab-ı hayatla olan ilişkisine telmihte bulunan göndermeler vardır. Söz gelimi Ahmed Yesevî bir hikmetinde Hızır'la görüştüğünü, onun kendisine yardım edip elinden tuttuğunu, otuz bir yaşında iken kendisine ilahı aşka ulaştırdığını söyler.
Yûnus Emre, Hızır'ın İlyâs ile birlikte âb-ı hayât içerek ölümsüzlüğe eriştiğini belirtir. Onun sunacağı şey ise âb-ı hayât yani ilâhî aşktır. Bu sakilik motifine başka şairlerde de rastlanır. Mevlânâ, Şems-i Tebrîzî'yi "ikinci Hızır, zamanın Hızır'ı, görüş Hızır'ı, gerçek Hızır" gibi ifadelerle tanımlar.
📚 Divan edebiyatında ise Hızır (AS), insanlara yardım etmesi, denizde darda kalanların imdadına yetişmesi, yeşil elbisesini ve makamını kimsenin görmemesi, boğulanları karaya çıkarıp cenaze namazlarını kılması gibi özellikleriyle şiirlerdeki yerini alır. Birçok şairin dizesine yansıyan bu imge, bütün geleneğin hayata ve edebiyata bakışını gözler önüne serer.
Edebiyatın yenileşme döneminde klasik özelliklerini kaybeden Hızır imgesi sadece deyimlerdeki varlığı ile edebî eserlerde yer almıştır.
📚 Fakat külliyata bedel bir istisna vardır ki geleneksel özün modern edebiyata nasıl tatbik edilebileceğinin en güzel örneğidir. Üstad Sezai Karakoç'un Hızırla Kırk Saat isimli eseri, çağların kalıplarına sığmayan yeni fakat niteliklerini kaybetmeyen bir Hızır imgesi ortaya koyar.
📚 Karakoç'un 1967'de yayımladığı Hızırla Kırk Saat adlı şiir kitabı, Hızır'ın dini ve efsanevi özelliklerini alegorik olarak yeni bir anlayışla kaleme aldığı eseridir.
📚 Kitap bazı bölümlerinde Hızır'ın konuşturulduğu dikkate değer bir eserdir. Sezai Karakoç, kırk bölümlük bu eserde söz gelimi Hızırla bir yolculuğa çıkar…
İsmet Özel, Sezai Karakoç ve Rasim Özdenören'den unutulmaz alıntılarla İslam
