Arama
Türk halk biliminin kurucusu: Pertev Naili Boratav
Halk bilimi, milletlerin geleneksel ifade biçimlerini, sözlü ve yazılı edebiyatlarını, müziklerini, efsanelerini, törenlerini ve diğer birçok kültürel unsuru inceleyen disiplindir. Bu alanda yapılan çalışmalar, bir topluluğun inançlarını, değerlerini ve yaşam tarzını anlamak ve köklü geçmişini, kültürel mirasını korumak ve gelecek nesillere aktarmak için önemli bir başvuru kaynağıdır. Türk halk biliminin de bu alanda faaliyet göstermesi, Türk kültürel unsurlarının devamlılığını sağlamak ve gelecekte de bu zengin mirası sürdürmek açısından son derece önemlidir.
HALK BİLİMİ NE DEMEKTİR?
🔸 Halk bilim, Arapça "halk" ve Türkçe "bilim" sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşan bir tamlamadır. Halkla ile ilgilenen, halkla ilgili olan anlamlarına gelir. Folklor de halk bilimi anlamına gelir ve Türkçe'ye İngilizceden geçmiştir. Folklor kelime kökeni olarak folk=halk ve lore=bilim sözcüklerinden türemiştir.
🔸 Folklor terimini ilk kez 1846 yılında İngiliz araştırmacı William Thoms tarafından, Londra'da yayınlanan "Athenaeum" adlı bir dergideki yazısında kullanılmıştır.
🔸 Bir ülkenin ya da bir topluluğun halklarının edebiyatını, geleneklerini, inançları ve diğer kültürel unsurlarını inceleyen ve bir disiplin olarak araştıran bilim dalıdır. Türkçe'de "halkiyat" ve "halk bilgisi" olarak da kullanılır.
HALK BİLİMİ NEDİR?
🔸 Halk bilimi veya folklor hem kapsamı hem de unsurları açısından son derece geniş bir bilim alanıdır. Bu manada, tanımlama ve kapsam sınırlarını belirleme konusunda da farklılıklar mevcuttur. Öz itibariyle, halk ve halka dair olan her türlü gelenek-görenek ve kültürel unsuları inceleyen bilim dalıdır.
Özkul Çobanoğlu: "Kültürel içerik, kültürün yapısı bağlamında insan ve insan davranışları konularının tahlilinde başvurulacak en önemli bir sosyal bilim hüviyeti" şeklinde bir tanımlama yapar.
İslam Ansiklopedisi ise: "Düğün, bayram, kandil, doğum, ölüm, ad koyma, kan kardeşliği gibi gelenekler; cin, peri, büyü, efsun, muska gibi halk inançları; türkü, mâni, masal, efsane, tekerleme, bilmece, atasözü gibi halk edebiyatı ürünleriyle halk mûsikisi, halk tiyatrosu ve halk oyunları halkiyatın başlıca konularıdır." şeklinde geniş bir kapsam tanımlaması yapar.
🔸 Halk bilim alanında çalışma yapanlara folklorcu veya folklorist adları verilir.
TÜRK HALK BİLİMİ NE ZAMAN KURULDU?
🔸 Türkiye'deki halk bilim çalışmaları Avrupa ve Amerika'daki çalışmalara nazaran geç bir dönemde başlar. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde artan Türkçülük fikri halk bilim çalışmalarına temel oluşturur. Folklor terimini Türkiye'de ilk kez Ziya Gökalp kullanılmış ve bu kelimeye karşılık gelecek şekilde "halkiyat" sözcüğünü kullanmıştır. Mehmed Fuad Köprülü ise, "Yeni bir ilim: Halkiyat-Folklore" şeklindeki yazısında bu iki terimi aynı anda kullanır.
🔸 Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde Pertev Naili Boratav öncülüğünde1938 yılında Halk bilimi kürsüsü kurularak bu alanda yapılan çalışmalar kurumsallaştırır. Halk bilim çalışmaları özellikle 1938-1948 yıllarında Boratav'ın katkılarıyla hız kazanır.
DÜNYADA FOLKLOR ÇALIŞMALARI
🔸 Folklor çalışmalarının ilk olarak Avrupa'da doğmasında Coğrafi Keşifler, Rönesans Hareketleri, Fransız İhtilâli ve Romantizm akımı ile Alman filozofu J.G. von Herder'in milliyet, millî ruh, halk edebiyatı, millî edebiyat ve millî kimlikle ilgili görüşlerinin etkili olduğu görülür.
🔸 17. ve 18. yüzyılda çalışmalar yapan Avrupalılar, folklorik unsurları derleyip koruma altına almasıyla bu alanda öncü olmuşlardır. Almanya'da Grimm Kardeşler'in "Kinder und Hausmarchen" (Çocuklara ve Ev Halkına Masallar) isimli kitabı yayımladıkları tarih 1812 yılını halk bilimi araştırmalarının başlangıcı kabul edilir.
🔸 Grimm Kardeşler'den sonra Finlandiya'da da Abraham Poppius ve Anders Sjorgen, bu iki ismin peşinden giden Elias Lönnrrot Kalevala Destanı'nı 1835 yılında yayımlar.
PERTEV NAİLİ BORATAV KİMDİR?
"İnsanın memleketi doğduğu yer değil çocukluğunun geçtiği yerdir."
🔸 20. yüzyılın önemli Türk folklor araştırmacılarından biri olan Boratav, Türk halk bilimci ve edebiyat araştırmacısıdır. Türk kültürü ve edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Boratav, Türk halk biliminin en önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilir.,
🔸 1907 yılında, o dönemde Osmanlı Devleti'ne ait olan Darıdere (bugünkü Bulgaristan-Zlatograd) sınırları içerisinde doğmuştur. Çocukluğunda annesinin anlattığı masallardan bahseden Boratav'ın, folklor çalışmalarına başlamasında bu dönemin etkili olduğu görülür.
🔸 Babasının kaymakam olması nedeniyle şehir şehir gezerler. Çocukluk yılları Mudurnu'da geçer. İlk çalışmalarına da burada başlamıştır. Bolu-Mudurnu'da Köroğlu Destanı çalışmaları da yapar ve "insanın memleketi doğduğu yer değil çocukluğunun geçtiği yerdir." diyerek çocukluğunu geçtiği bu yere olan sevigisini dile getirir.
🔸 İlkokul bittikten sonra orta öğretimini Kumkapı Fransız Koleji'nde tamamlar. Daha sonra İstanbul Erkek Lisesi'ne devam eder. "Mudurnu halk türküleri"ni derleyerek daha sonra yıllarca sürecek halkiyat çalışmalarına ilk adımını atmış olur.