Arama
Türkçe sevdalısı şair:Ali Şir Nevai
Türk dilinin en büyük savunucularından Ali Şir Nevai, yaşadığı dönemde şair ve yazarların rehberi olur. Hüseyin Baykara ile çocukluktan başlayan dostluğu, onun siyaset ile iç içe yaşam sürmesini sağlar. Farsçanın edebi dil olduğu bir dönemde, Türkçe eserler kaleme alır. Şiirleri ile kuşakları etkileyen şiir ırmağının büyük şairi 1501 tarihinde Herat'ta vefat eder.
Ali Şir Nevai kimdir?
🔸 Uygur Türklerinden olan Ali Şir Nevai, 1441 yılında Herat'ta dünyaya gelir. Babası Kiçkine Bahadır, Horasan hakimi Sultan Babur'un hizmetinde bulunur. Dedesi Ebu Sa'id Çisek, Hüseyin Baykara'nın dedesi Mirza Baykara'nın beylerbeyliğini yapar. Bundan ötürü Nevai'nin çocukluğu Hüseyin Baykara ile geçer.
🔸 Küçük yaşta babasını kaybeden Ali Şir Nevai, Timur'un soyundan olan "Ebül-Kasım Babür Mirza bin Baysüngör Beg" yanında yetişir.
🔸 Eğitimini, döneminin bilim merkezin olan Semerkant'ta alır. Nevai, Meşhed'de İmam Rızâ Medresesi'nde okurken İranlı âlim ve şairle tanışır, birçoğundan da dersler alır ve edebi kişiliğinin temellerini burada atar.
Hüseyin Baykara ile dostluğu
🔸 Nevai, çocukluk yıllarını beraber geçirdiği Hüseyin Baykara ile beraber büyür. İki arkadaş arasında güçlü bağlar oluşur. İlerleyen yıllarda Timur Devleti'nin hakimi olmasıyla Hüseyin Baykara, Nevai'nin yanına gelmesini ister. Herat'ın alınmasından bir ay sonra buraya gelen şair, Sultan Baykara'ya "Hilâliyye" kasidesini sunar.
🔸 Herat'a geldikten sonra çok sıcak bakmasa da devlet işleriyle ilgilenmeye başlar ve ölünceye kadar sadakat ile dostu Hüseyin Baykara'ya hizmetlerde bulunur. Sultana olan bağlılığının belgesi niteliğindeki Mecâlisü'n-Nefâis adlı tezkireyi kaleme alır.
🔸 Sarayda yaşanan entirikalar ve bundan doğan düşmanlıklar, Ali Şir Nevai'yi fazlasıyla üzer. 1498 yılında teselli için Meşhed'e gider, bir müddet orada kaldıktan sonra Kabe'ye de gitmek için saraydan izin ister.
🔸 Ancak yolların güvenli olmayışı sebebiyle izin verilmez ve Herat'a dönmek zorunda kalır. Herat'ta, 1501 yılında vefat eder ve hayattayken inşa ettirdiği Kudsiyye Camii yanındaki türbeye defnedilir.
Fikir dünyası
🔸 Nevai, yakın arkadaşı Hüseyin Baykara'nın aksine devlet işlerinden pek hoşlanmaz. Bir süre sonra yerini, Nizâmeddin Süheylî'ye bırakır. Çünkü Nevai'nin gönlü, kalem ve kağıttan yani yazmaktan yanadır.
🔸 Çalkantılı bir dönemde yaşayan şair, saltanat kavgaları içerisinde bile eser yazmaktan geri durmaz ve önemli yapıtlar verir.
Edebi kişiliği
🔸 Timur Devleti'nde, Türkçe yazan sanatçılar oldukça azdır. O dönem, yazılan tüm eserler, Farsça olarak kaleme alınır. Fakat Nevai'nin bu konuda net bir duruşu vardır.
🔸 Türkçeyi edebi dil olarak kullanmayan, Farsça yazan çağdaşlarına büyük bir tepki gösterir ve bu durumu eleştirir.