Arama
Ünlü şairlerin dizelerinde “kıssaların en güzeli"
Kur'an-ı Kerim'de yer alan Hz. Yusuf kıssası medeniyetimizde yüzyıllarca anlatılagelmiştir. İslami kaynaklardan referanslar almak tarih boyunca yazarlar arasında yaygın bir gelenektir. Bu sebeple Kur'an-ı Kerim'de "ahsenü'l-kasas" (kıssaların en güzeli) şeklinde adlandırılan Hz. Yusuf kıssası, geçmişten günümüze bütün İslam edebiyatlarının konusu olmuştur. Yunus Emre'den divan şairlerine kadar pek çok şairin kaleminde şekillenen Hz. Yusuf kıssası, çağdaş şairlerin dizelerinde nasıl yer almıştır dersiniz? Gelin, Yahya Kemal'den Behçet Necatigil'e, Sezai Karakoç'tan İsmet Özel'e kadar birçok şairin dizelerinde yer alan Hz. Yusuf kıssasına yakından bakalım…
"Andolsun ki Yûsuf ve kardeşlerinde, almak isteyenler için ibretler vardır." (Yusuf Suresi/ 7. Ayet)
📌Hz. Yusuf kıssası, Doğulu ve Batılı kaynaklarda geçmesiyle aslında evrensel bir nitelik taşır. Müslüman edebiyatçılar kıssayı eserlerinde işlerken Kur'an-ı Kerim'de anlatılan bilgileri esas almışlar ve metinlerin kurgusunda her ne kadar değişiklikler meydana getirmiş olsalar da asıl konudan uzaklaşmamışlardır.
Öncelikle konunun daha anlaşılır hale gelebilmesi için Kur'an-ı Kerim'de geçen Hz. Yusuf kıssasına değinelim...
📜 Mısır'da yaşayan peygamber Hz. Yakup'un on iki oğlu vardır. Hz. Yusuf rüyasında on bir yıldız ile birlikte ayın ve güneşin kendisine secde ettiğini görür ve bu rüyasından babasına bahseder. Babası Hz. Yusuf'a bu hikayeyi kardeşlerine anlatmamasını sıkı sıkıya tembihler. Bir gün Hz. Yusuf, kardeşleriyle gezintiye çıktığında onlar tarafından kuyuya atılır ve kendisini çok seven babasına kurt tarafından parçalandığı söylenilir. Bunun üzerine Hz. Yakup o denli acı çeker ki gözlerine perde iner. Hz. Yusuf, bir kervan tarafından kuyudan çıkarıldıktan sonra köle olarak satılığa çıkarılır. Güzelliğiyle dillere destan olan Hz. Yusuf'u Mısır azizi satın alır. Hz. Yusuf, Mısır azizi ve karısı Züleyha'nın yanında büyür.
📜 Züleyha isimli bu kadın, gençlik yıllarına ulaştığında Hz. Yusuf'a büyük bir aşk besler. Züleyha bu aşkın yakıcılığına daha fazla dayanamaz, Hz. Yusuf ile yakınlaşmak ister. Hz. Yusuf, kaçmaya çalışırken Züleyha, gömleğini arkasından yırtar. Fakat Züleyha kendi suçunu örtmek adına Hz.Yusuf'u zindana attırır. Zindanda peygamberlik vasfına eren Hz. Yusuf, Mısır kralının gördüğü bir rüyayı yorumlayınca zindandan çıkartılır. Bu rüyanın yorumlanması, ülkeyi yedi yıllık bir kıtlık ve sıkıntıdan kurtarır. Hz. Yusuf, ülkenin mali işleriyle görevlendirilir, kardeşleri erzak almak için Mısır'a geldiğinde onlarla karşılaşır. Hz. Yusuf'un gömleği babası Hz. Yakup'a ulaşınca gözündeki perdeler kalkar. Kıssanın sonunda Hz. Yusuf'un çocukken gördüğü rüya gerçek olur nitekim Mısır'a gelen Yusuf'un ailesi, rüyasındaki gibi eğilirler ve onu selamlarlar.
📌 Kur'an-ı Kerim'de 111 ayette bahsi geçen Yusuf Suresi, söz konusu edildiği gibi "ahsenü'l-kasas" yani "en güzel kıssa" olarak alır. Kur'an-ı Kerim'de Yusuf adı 25'i Yusuf Suresi'nde, ikisi diğer surelerde (el-En'âm 84; el-Mü'min 34) olmak üzere 27 defa geçer.
"Yavrum! Rüyanı kardeşlerine anlatma, sonra sana bir tuzak kurarlar. Rabb'in seni seçecek ve sana rüyaların yorumunu öğretecek. Daha önce ataların İbrahim'e ve İshak'a nimetini tamamladığı gibi sana ve Yakub soyuna da nimetini tamamlayacak" demişti (Yûsuf 5-6).
📌 Kıssa, "Yûsuf ve Züleyhâ, Kıssa-i Yûsuf, Yûsuf u Züleyhâ, Yûsuf ile Zelîhâ" gibi adlarla klasik edebiyatın en temel konuları arasında yer aldı. Peygamber hayatından gelen bir aşk hikayesi olan Yusuf ile Züleyha kıssası, bu çerçevede ortaya konan edebi eserlerin ortak adı haline geldi. Peygamber kıssaları yapı ve içerik bakımından divan edebiyatı çizgisine çok yakındı bu sebeple divan şairi Hz. Yusuf kıssasının en güzel örneklerini ortaya koydu.
"Yüzünden gün dutılur ay doğmağa utanur
Gören heybete kalur yûsuf-ı ken'ân-mısın" (Yunus Emre Divânı)
📌 Yusuf ile Züleyha mesnevi geleneğinin içerisinde en ünlüsü ise Şeyyad Hamza'nın Yusuf ile Züleyha isimli eseridir. 1529 beyitten oluşan bu eser, sonraki dönemlerde yazılacak Yusuf ile Züleyha mesnevilerine öncü olmuştur. Eserin bilinen tek nüshası Türk Dil Kurumu Kütüphanesi'nde yer almaktadır. Şeyyad Hamza'nın eserini diğerlerinden ayırt eden en önemli özelliği üslubundaki akıcılık ve zengin dini motiflerle eserini kurgulamasıdır.
"Şarlu kamu derilür ol araya
Yusuf turmış suratı benzer aya"
📌 Dini unsurların edebiyatı etkilediği ve şekillendirdiği divan şiirinde Hz. Yusuf kıssasının en güzel örnekleri ortaya konduğu bir gerçek. Peki, çağdaş şiirimizde bu kıssa nasıl yer aldı dersiniz? Gelin, modern Türk şairlerinin Kur'an-ı Kerim'in bu en güzel kıssasını dizelerine nasıl nakış nakış işlediğine beraber göz atalım.
Klasik edebiyatta olduğu gibi 19. yüzyıldan itibaren Tanzimat ile başlayan Yeni Türk edebiyatında da Hz. Yusuf kıssası asıl tema veya şiirlerde bir motif olarak işlenmeye devam etti.