Doğru bilgiye ulaşmak mümkün mü? Epistemolojik bir arayış
Felsefe tarihinde cevabı en çok merak edilen sorulardan biri: Doğru bilgeye ulaşmak mümkün mü? Tarih boyunca düşünürler, bilginin sınırlarını aşarak onun özü üzerine kafa yormuşlardır. Bilginin kaynakları, bilgiye ulaşma yöntemleri, insanın neyi ne kadar bilebileceği gibi sorular üzerine sorgulamalarda bulundular. Bu sorgu, algılarımızın sınırlamalarına, gerçekliğin öznelliğine ve kesinliğin anlaşılması zor doğasına dair bir araştırmanın yolunu açmıştır. Descartes'ın temel şüpheciliğinden Kant'ın aşkın idealizmine kadar, mutlak hakikat arayışına dair anlamlı bir anlayış içine girmişlerdir. Bu yazıda, bilgi felsefesi alanında, bilgi edinmenin ve doğru bilgiye ulaşmanın adımlarını irdeleyen epistemolojik bir çabanın izini sürdük.
◼ Epistemoloji, bilgi ve bilginin doğasıyla ilgili temel problemleri araştırıp inceleyen felsefi bir disiplindir. Epistemoloji, bilginin tanımı, kaynağı, doğruluk-inanç ilişkisi ve şüphecilik gibi bilgiye ulaşmadaki temel problemleri ele alır. Bu problemler, felsefe tarihinde birçok filozofun dikkatini çekmiş ve her dönemde tartışılmaya devam etmiştir.
◼ Epistemolojinin merkezinde "Doğru bilgi" kavramı tartışmaları yer alır. İnsanların neyi bildikleri, bilgiyi nasıl elde ettikleri ve neyin bilgi olarak kabul edilip edilemeyeceği gibi sorular temel sorulardır. Bilgiye ulaşmaya yönelik bu temel problemlerin anlaşılması, bireylerin düşünce hayatında derinlemesine bir anlayış geliştirmesi bakımından değerli bir arayış görülmüştür.
◼ Bir iddia veya ifadeyi gerçek bilgi olarak kabul etmeden önce, bu iddianın belirli koşulları karşılayıp karşılamadığını değerlendirmek gereklidir. Bu yaklaşım, her ifadenin kolayca bilgi olarak kabul edilmesini önler ve bu nedenle bilgi kavramının daha da derinlemesine araştırılmasına yardımcı olur.
◼ Bir bilgi iddiasının ne kadar güvenilir veya kesin olduğu, nasıl elde edildiği gibi sorular, epistemolojinin köken ve kaynak arayışı gibi temel bir ihtiyaçtan kaynaklanır. İşte bu nedenle, bilginin doğası, sınırları ve kaynağı üzerine düşünmek ve anlamak için komple bir epistemolojik bakış açısına ihtiyaç duyulur.
◼ Her felsefi disiplinin temel olarak problem edindiği bazı sorular/sorunlar vardır. Epistemolojinin (bilgi felsefesi) cevap aradığı temel sorulardan birkaçı şunlardır:
"Bilgi nedir?"
"Neleri bilebilirim?"
"Bilgiyi nasıl elde ederim?"
"Bilginin türleri nelerdir?"
"Bilginin kaynağı nedir?"
"Doğru bilgi var mıdır?"
"Bilginin sınırı var mıdır?"
"İnsan neyi bilebilir?"
◼ Bilgi felsefesinde bilgiye ulaşma ve bilginin türlerini tanımlamak için 2 tür yöntem kullanılır. Bunlar şöyledir:
1. A Priori: "Önceden" veya "deneyim öncesi" anlamlarına karşılık gelir. A priori bilgi, deneyim veya duyulara dayanmadan, yalnızca mantık ve düşünce yoluyla elde edilen bilgiye ulaşma türüdür. Mesela, "Tüm cisimlerin bir kütlesi vardır." "Dünya yuvarlık bir gezegendir." Bu türden bilgiler, evrensel ve zorunlu olarak doğrudur, çünkü deneyimden bağımsızdır. Bu sebeple, A Priori bilgi, epistemolojik açıdan bilgiye ulaşmada görece nesnel yöntemlerden biri olarak kabul edilir. Zira bu türden bilgiler, bireylerden bağımsız şekilde hareket ederler, ölçüsü birey olmayan bilgileri kapsar.
2. A Posteriori: "Sonradan" veya "deneyim sonrası" anlamlarına karşılık gelir. A posteriori bilginin bilgiyi elde etme yöntemi, deneyim, gözlem ve duyusal verilere dayanır. Kişilerin dış dünyadaki fiziksel nesneler hakkında bilgi edinmesi, deneyime dayalı a posteriori bilgiye örnektir. A posteriori bilgi, gözlem ve deneyime dayalı olduğu için genellikle öznel olabilir. "Güneş Batı'dan batar." Bu türden bir bilgi gözleme ve tecrübeye dayalı olmasından ötürü A posteriori bilgiye örnek olarak verilebilir.
