Kadim bir meslek: Sadekârlık
Kadim bir meslek olan sadekârlık, mücevherin gerçek kıymetinin ortaya çıkarılmasını sağlar. Kuyumculuğun omurgasını oluşturan bu sanat, Osmanlı sarayında önemli bir yere sahiptir. İşte, geçmişten günümüze çarşı kültürümüzün parçası olan sadekârlık...
SADEKÂRLIK NEDİR?
🔸 Sadekârlık, terim olarak yalnız kıymetli madenleri kapsamına alan bir kelimedir. Birtakım teknik bilgiler, el becerisi ve estetik anlayışın bir araya gelmesi ile kıymetli maden ve taşlardan ziynet eşyası imal etme sanatıdır.
🔸 Sadekâr, aslında altın ve gümüş gibi kıymetli metallerden yapılan mücevherin sade kısmını yani montürünü, el becerisini kullanarak titiz bir şekilde oluşturan kişidir. Sadekârlık mesleği, kuyumculuğun omurgası olarak tanımlanır.
KUYUMCULUK
🔸 Kuyumcu kelimesi Türkçede "maden dökmek" anlamına gelen "kudmak, kuymak" kökünden türer ve dökümcü, dökmeci manasına gelir. Kuyumculuk mesleği ise dökümcülük, dökmecilik anlamını taşır.
🔸 Osmanlı Dönemi'nde kuyumcu için Farsça 'altın işleyen' anlamına gelen "zerger" kullanılırken kuyumculuk, "zergerî" olarak ifade edilir. Çarşı kültürümüzün bir parçasıdır ve kadim bir meslek olarak sadekârlıktan kuyumculuğa evrilerek varlığını sürdürür.
SARAY KUYUMCULUĞU
🔸 Osmanlı saray sanatları arasında yer alan kuyumculuk, her dönem önemli bir yere sahiptir. Öyle ki saray için çalışıp padişahın ailesi ve devlet erkanına hizmet veren kuyumcu atölyeleri dahi bulunur. Yazılı kaynaklara göre, sarayın yakınında veya içinde, darphaneye bağlı olarak çalışırlar.
🔸 Atölyeler, babadan oğula geçen bir lonca düzeni ile sürdürülür. Burada iri ve gösterişli aristokrasi takıları, değerli madenler, taşlar ve fildişi kabartmalarla bezenmiş tören haçları, buhurdanlıklar, Kur'an-ı Kerim kapları, saray için kap-kacak, kandil ve dekoratif objeler üretilir.
PAYİTAHT'TA KUYUMCULUK
🔸 İstanbul'da saray kuyumculuğunun yanı sıra halk için çalışan kuyumcu atölyeleri ve satış yerleri bulunur. Kuyumcu dükkanları, özellikle Divanyolu Caddesi üzerinde yoğundur.
🔸 Bu atölyelerde, daha düşük gelir grupları için mütevazı takılar üretilir. Altın ya da gümüşten üretilen ve incilerle bezenen mücevherler; gümüş veya bronz üzerine altın varak kaplanmış, renkli camlarla bezeli ürünler yapılır.
OSMANLI DÖNEMİ'NDE KUYUMCULUK
🔸 Osmanlı Devleti'nin ilk yıllarında saray ve halk, kuyumculuk ürünlerine ilgili değildir. Fakat I. Murat ve özellikle II. Mehmet döneminde bu ürünlere karşı kullanım alışkanlığı bariz bir şekilde artar. Özellikle II. Mehmet Dönemi'nden itibaren Osmanlı tarihinde mücevherat ve kuyumculuktan daha sık söz edilir.
🔸 Bunun nedeni, devletin büyüyüp güçlenmesi ile milletlerarası diplomatik ilişkilerin gelişmesidir. Çünkü ilişkiler vesilesiyle hediyeleşmeler gerçekleşir. Hediyeler çoğunlukla kumaş, altın, gümüş ve mücevherli eşyalardan oluşur.
