Stratejik nokta: Afganistan'ı kim yönetiyor?
Dünya devletleri, geçmişten günümüze kadar yer altı kaynakları için büyük kavgalar vermiştir. Zayıf görülen ülkeler, dünya devlerince işgal edilmiş ve sömürüye mahkum bırakılmıştır. Bunlardan biri de stratejik bir noktada bulunan Afganistan'dır. Peki biz, Afganistan'a dair ne biliyoruz? Afganistan'ın tarihi nedir? Belki de en önemli sorulardan biri, Afganistan'ı kim yönetiyor?
STRATEJİK NOKTA: AFGANİSTAN
◾ Dünya siyasetinin nabzı birçok yerde aynı anda atabiliyor. Dünya devleri çıkarları için çeşitli ülkelere kendi topraklarına ve boyunduruğuna dahil etmek için işgal politikası izliyor.
◾ Evet, yukarıda saydığımız sebepten ötürü ilhak edilen sıcak bölgelerden biri de Afganistan ve bilhassa başkenti Kabil. Dağlık arazilerle çevrili bölge ne oldu da süper güçler için bir çekim merkezi oldu?
Fergana Vadisi nerede?
Orta Asya'da Özbekistan'ın doğusunu, Kırgızistan'ın güneyini ve Tacikistan'ın kuzeyini kapsayan bölgenin adı Fergana Vadisi'dir.
İMPARATORLUKLAR ÇAĞINDA AFGANİSTAN
◾ Kabil'in stratejik önemine değinmeden önce Afganistan'ın tarihçesine bir göz atalım. 19. yüzyıl diğer bir adıyla İmparatorluklar Çağı'nda sözü geçen iki büyük güç vardı, Rusya ve Britanya. Bu iki devlet arasındaki çıkar çatışmaları had safhayı aşmıştı.
◾ Bu iki devin çatışma merkezlerinden biri de Afganistan olacaktı. Bu bölge, İran ve Orta Asya'dan Hindistan'a giden yol olduğundan stratejik bir öneme sahipti.
Büyük Britanya neresi?
Büyük Britanya, İrlanda Adası'nın doğusunda yer alan, üzerinde İngiltere, Galler ve İskoçya'nın bulunduğu Birleşik Krallık'a bağlı adadır.
ÇIKARLARA TERS DÜŞEN BÖLGE
◾ Yine aynı dönemde Hindistan'ı sömüren İngilizler için hakimiyeti altına aldıkları toprakları korumak adına Afganistan önemli bir rol oynamaktaydı.
◾ Rus yönetimi ise İran üzerinde bir nüfuz sağlamıştı ve Türkmençay Antlaması ile birlikte Afganistan'a yönelmiş durumdaydı. Sonuç olarak İngilizler bunu bir tehdit olarak gördü.
Türkmençay Antlaşması nedir?
Türkmençay Antlaşması, Rus İmparatorluğu ile Kaçar Hanedanlığı arasında 10 Şubat 1828 tarihinde imzalanan barış antlaşmasıdır.
I. İNGİLİZ - AFGAN SAVAŞI
◾ Öngörülen tehditlerin altındaki gerçeklik payı, yakında doğrulanacaktı. İngilizler 1839'da harekete geçti ve Afganistan'a saldırdı. Bu olay tarihe, I. İngiliz - Afgan Savaşı olarak geçti. Üç yıl süren savaşın sonucunda Afgan Hanedanlığı ülkelerinden İngilizleri çıkarmaya başardı. Fakat ülkeyi toparlamak hiç de kolay olmayacaktı.
◾ Afganistan stratejik bir konumda bulunduğundan buradaki halkı idare etmek ve merkezi yönetim kurmak zaten zordu. Bunun yanı sıra Afganistan'da farklı etnik unsur, mezhep ve dini gruplar bulunmaktaydı.
II. İNGİLİZ - AFGAN SAVAŞI
◾ Yaşanan bu savaş, "her an bir saldırı gerçekleşebilir" düşüncesiyle halkı tedirgin etmiş ve bu da insanları epeyce yıpratmıştı. Ayrıca bölgenin yüzde %85'inin dağlık olduğu düşünülünce her kafadan bir ses çıkmaya başlamıştı. Sonuç olarak bölgede iktidarsızlık hakim olmuştu.
◾ Tarih 1878 yılını gösterdiğinde II. İngiliz - Afgan Savaşı başladı. Aslında bu, Rus/İngiliz savaşıydı. Bu iki devletin anlaşmaktan ve biri, diğerinin Afganistan üzerindeki varlığını kabul etmekten başka çaresi kalmayacaktı.
