Anadolu’nun manevi sultanı: Ahmet Yesevi
Anadolu'nun Müslüman yurdu hale gelmesinde büyük rolleri bulunan önemli kimseler vardır. Bu isimlerden biri de, Pir-i Türkistan lakabıyla anılan Ahmed Yesevi'dir. Yüzlerce öğrenci yetiştirerek Türkistan ve Anadolu coğrafyasını besleyen Yesevi, Türk - İslam tarihinin büyük şahsiyetleri arasındadır. Hayatının bilinmesi Anadolu tarihi ve kültürümüz açısından büyük önem taşır.
Dünyaya gelişi
🔷 Bugün Orta Asya olarak adlandırılan coğrafya, geçmişte Türklerin yaşadığı ve hakim olduğu bir bölge olduğundan "Türkistan" olarak anılır. Bu bölgede doğup büyüyen Ahmed Yesevi'nin yaşadığı şehrin o zamanki adı Yesi idi. İsminin sonunda bulunan ve Yesili manasına gelen "Yesevi" kelimesini de buradan alır.
🔷 Maveraünnehir bölgesinin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Sayram'da doğan Ahmed Yesevi'nin dünyaya geldiği tarih, kaynakların yetersizliği nedeniyle net olarak bilinmez. Yusuf el- Hemedani'ye intisabı nedeniyle XI. yüzyılın ikinci yarısında dünyaya geldiği tahmin edilir.
Büyüdüğü çevre
🔷 Ahmed Yesevi'nin doğduğu dönem bölgede Türk-İslam hanedanı olan Karahanlılar hâkimdir. Hayvancılıkla uğraşan toplum genelde göçebedir.
🔷 Babası İbrahim Ata iyi bir mutasavvıf ve şeyh olduğu gibi aynı zamanda Sayram şehrinin tanınmış şahsiyetlerinden biridir. Fakat Yesevi'nin anne ve babası o küçükken vefat ettiğinden ablası tarafından mutasavvıf bir kimse olan Aslan Baba'ya emanet edilir.
🔷 Bir süre Aslan Baba tarafından din ve tasavvuf üzerine eğitim alan Yesevi, onun da vefat etmesiyle eğitimi için Buhara'ya gider. Burada meşhur sufi Yusuf Hemedani'den dersler alır.
🔷 Ahmed Yesevi, buradaki eğitiminin ardından Yesi'ye dönerek kayınpederi ve aynı zamanda şeyh olan babasının vekili olan Musa Hoca'dan dersler alır ve onun dergahında yetişir. Kayınpederinin vefatının ardından dergahta postnişinliği devralarak dervişlere dersler verir.
Ahmed Yesevi'nin gayreti
🔷 İslam'ın "iyiliği yayıp kötülükten sakındırma" şiarını benimseyen Ahmed Yesevi, bu yolda büyük gayretler sarf eder. Merkez olarak Yesi'deki dergahında bulunan Yesevi, çevre illere giderek İslam'ın şükür, ihlas gibi önemli kavramlarını anlatır.
🔷 Tüm bu güzellikleri halka anlatırken sade bir Türkçe kullanmaya dikkat eden Yesevi, ezberlenmesi kolay olduğu için anlatımlarında ağırlıklı olarak şiiri tercih eder. Hafızada kolay tutulan dizeler, sözlerinin hızlıca yayılmasını sağlar. Başlıca gayesi İslamiyet'i Türklere sevdirmek, ehl-i sünnet akidesini yaymaktır.
Yesevilik
🔷 Hanefi bir alim olan Ahmed Yesevi, iyi bir medrese eğitimi görmesinin yanı sıra tasavvufu da çok iyi bilen ve bunu şiirle harmanlayan ustadır. Bu nedenle Orta Asya Türk dünyasının en büyük ismi olarak kabul edilir.
🔷 İslâm şeriatına ve Hz. Peygamber'in (SAV) sünnetine sıkı sıkıya bağlı olan Ahmed Yesevî'nin şeriat ile tarikatı kolayca telif etmesi, Yesevîliğin Sünnî Türkler arasında süratle yayılıp yerleşmesinin ve daha sonra ortaya çıkan birçok tarikata tesir etmesinin başlıca sebebi olur.
