Tarihteki ilk yazılı anayasa: Medine Vesikası

Müminler arasında sağladığı huzur ortamını Medine'de yaşayan diğer insanlara da yaymak isteyen Peygamber Efendimiz, Yahudiler ve şehirde yaşayan diğer kişileri de kapsayan bir anayasa hazırladı. Bu anayasa, "Medine Vesikası, Medine Sözleşmesi, Medine Anayasası" şeklinde adlandırıldı.

Tarihe "ilk yazılı anayasa" olarak geçen bu belgeye göre, herkes dininde serbest olacak, Medine'de dostluk içinde yaşanacak, kan dökülmeyecek, dışarıdan bir saldırı olduğunda Medine hep birlikte savunulacaktı.

Medine Vesikası ya da Medine Anayasası adlarıyla bilinen bu anayasa, Peygamberimizin bir devlet adamı olarak müstesna başarısını ortaya koyuyordu.

Hicretten sonra Medine'de neler yapıldı?

Peygamber Efendimiz, bu Medine Anayasası ile ensar ve muhacirler arasında bir dayanışma sağlamayı, onları hukukî güvence altına almayı, Mekke'deki inanmayan müşriklerle Medineli Yahudiler arasında olabilecek muhtemel iş birliğinin önüne geçmeyi ve dışarıdan Medine'ye gelebilecek bir saldırı karşısında şehirde yaşayanların birlikte hareketini temin etmeyi amaçlıyordu.

Vesika Medine'de yaşayan dinî, siyasî ve etnik grupların iç işlerinde bağımsız, dış tehlikeler karşısında birlikte hareket etmelerini öngörmesi, şehirde siyasî birliği sağlaması, din ve vicdan hürriyetini, can, mal ve namus güvenliğini hukukî güvence altına alması gibi temel hükümleriyle taraflarca kabul edildi.

Sözleşme şeklinde hazırlanıp uygulamaya sokulan Medine Anayasası, hem İslam devletinde hem de dünyada bu içerikle hazırlanmış ilk yazılı anayasadır. Burada Mekke'den göç eden Müslümanlarla Medineli Müslümanlardan cihat eden kesimlerin tek bir ümmet olduğu belirtildi. Herkes için öngörülen adalet, bu anayasa ile toplumda ve merkezi otoritenin uygulamalarında aranacaktı.

Anayasanın 25 madde içeren 1 ila 23'üncü paragraflar arasındaki ilk bölüm Müslümanlarla ilgili konuları, 24 ila 47'inci paragraflar arasındaki kısım ise Yahudilerle ilgili konuları ele alır. İlk madde, kurulacak olan İslam topluluğuna ilişkin somut ifadeler içerir.

Medine Anayasası, Müslümanların hayatında bir dönüm noktası oluşturdu. İslam'ın önerdiği hayatın bir yansıması olan anayasa, farklı kesimdeki insanların bir arada yaşamasını sağladı. Bu aynı zamanda İslam ülkeleri için evrensel bir örneklik oluşturdu.

Bismillâhirrahmânirrahîm

1. Bu vesika, Peygamber Muhammed tarafından Kureyşli ve Yesribli müminler ve bunlara tâbi olanlarla sonradan onlara katılmış olanlar ve onlarla beraber cihad edenler için düzenlenmiştir.

2. Vesikayı imzalayanlar diğer insanlardan ayrı bir ümmet teşkil eder.

3. Kureyşli muhacirler kan diyetlerini ödemeye katılacaklar ve savaş esirlerinin fidyesini müminler arasındaki mâkul esaslara ve adalete göre ödeyeceklerdir.

4. Avfoğulları daha önce olduğu gibi kan diyetini ödemeye iştirak edecek ve Müslümanların teşkil ettiği her zümre savaş esirlerinin fidyesini müminler arasında adalet prensibine göre verecektir.

5. Hârisoğulları daha önce olduğu gibi kan diyetini ödeyecek ve her zümre savaş esirlerinin fidyesini müminler arasında adalet çerçevesinde verecektir.