Düşünce dünyamız nasıl çoraklaştı?
İslam'ın en güzel iz düşümü olan düşünce ve kültür vadileri, asırlar boyunca pek çok alim, mütefekkir, şair ve yazarın emek mahsulü çalışmalarıyla günümüze ulaştı. On dokuzuncu yüzyıla kadar kendi içerisinde sorunlarını çözebilen bir noktada olan düşünce dünyamız, Tanzimat ve Islahat fermanları ile ciddi ölçüde hasar gördü. Bu tahribat İslam düşüncesinin kendi içine kapanarak, sorunlara bir müddet çözüm üretememesine sebep oldu.
▪ Medeniyetler kuruldukları ve zirveye ulaştıkları dönemlerde insanlık için birer ışık, yol gösterici fikir yapıları olarak tezahür ederler.
▪ Lakin medeniyetin en bariz yönü olan düşünce yapıları zaman içerisinde hayatın getirdiği zorluklarla hemhal olur. İslam medeniyeti uzun yıllar düşünce dünyasını zengin tutsa da modernleşme ile beraber farklı çabalara girişir.
▪ İslam düşüncesinin zaman içerisinde geri kalmasının temel manada üç sebebi var. Meselelerin tespiti noktasında yaşanan aksaklıklar, niteliksiz kültür transferi ve bilgiye erişim.
▪ Bu üç temel hususiyet, düşünce hayatımızın geri kalma sebepleri olduğu gibi Batılılaşma sürecinde en çok dezenformasyona uğrayan meselelerdir.
Tespit meselesi
▪ Bir meselenin çözümü için evvela problemin tespit edilmesi gerekir. İslam düşüncesi yüzyıllar içinde gelişen ve değişen bir sistematiğe sahiptir.
▪ Düşünce sahamızda yıllar içinde farklı problemler ortaya çıksa da bu sorunların kahir ekseriyeti 19. yüzyıla kadar çözüme bağlandı.
▪ Sanayi Devrimi'nin akislerinin, Osmanlı üzerinde etkilerinin görüldüğü 19. yüzyıl Tanzimat ve Islahat Fermanlarının ilan edildiği ve yenilginin kabullenildiği bir çağ oldu.
▪ Bu dönemle beraber Osmanlı özelinde İslam dünyası Batılılar karşısında var olan toprak ve kültürlerini koruma yoluna giden bir politika benimsediler.
▪ Çokça kafa karışıklığının yaşandığı bu dönem içerisinde, düşünce sahamızın problemleri teşhis edememesi ve geç tespiti kuraklaşmanın ilk adımını teşkil etti.
▪ Bu adımla beraber düşünce vadimizin suları kesilmeye, fikir dünyamız yıldan yıla çürümeye başladı. Zaman zaman ümit verici hamleler olsa da artık hiçbir şey eskisi gibi olmadı.
