Güzel bir ahlaki nitelik: İhlas
İhlas, bir Müslümanın kötü duygulardan, genel olarak gösteriş arzusundan kalbini temizlemesini ve hayırlı işlere iyi niyetle yönelip her durumda yalnızca Allah'ın (CC) rızasını kazanmak için çabalamayı ifade eder. Bu yönüyle ihlas, bir Müslümanın ibadet amacı olarak en yüksek ve birincil olarak gözetmesi gereken niteliktir. Sizler için ihlas kavramını ve önemini açıkladık.
🔷 Kulun bütün davranışları ve sözlerinde sadece Allah'ın (CC) rızasını gözetmesi manasına gelen ihlas, sözlükte "arınmak, saflaşmak, kurtulmak" anlamına gelir. İhlas kelimesi hulûs / halâs köklerinden türer.
🔷 İhlas, kulun ibadet ve iyiliklerini riyadan ve çıkar kaygılarından arındırarak sadece Allah (CC) için yapması, gerçekleştirmesidir.
🔷 İhlas, kötü duygulardan, genel anlamda gösteriş arzusundan kalbi temizlemeyi ve her hayırlı işe iyi niyetle yönelmeyi ve her durumda yalnızca Allah'ın (CC) hoşnutluğunu göz önüne almayı ifade eder.
🔷 Horasan'ın bilinen en önemli isimlerinden olan Fudayl b. İyâz'a göre, "İnsanların hatırı için ameli terketmek riya, onları memnun etmek için amel etmek şirk, bu iki durumdan kurtulmak ihlâstır."
🔷 Kur'an-ı Kerim'in 112. suresine dinimizin temeli olan tevhidi en hâlis, en güzel şekilde dile ifade ettiği için "İhlâs" adı verilmiştir. Bu surenin okunuşu ve anlamı şöyledir:
Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla,
De ki: O, Allah'tır, bir tektir. Allah Samed'dir. (Her şey O'na muhtaçtır, o, hiçbir şeye muhtaç değildir.) Ondan çocuk olmamıştır. (Kimsenin babası değildir.) Kendisi de doğmamıştır. (kimsenin çocuğu değildir. Hiçbir şey O'na denk ve benzer değildir.
🔷 Riya, Allah (CC) rızası için yapılması gereken amele gösteriş karıştırmak anlamında kullanılan bir sözcüktür. Riya saygınlık ve çıkar sağlama gibi dünyevî amaçlarla kişinin kendisinde üstün nitelikler bulunduğuna başkalarını inandıracak tarzda davranmak ve ihlası terk etmektir. İhlas ve sıdk kavramlarının karşıtıdır.
🔷 Ayet ve hadislerde bildirilen manevi tehlikeleri dolayısıyla ahlak ve tasavvuf kaynaklarında riya konusuna özel bir önem verilir. Riya konusunu sistemli bir şekilde ele alan ilk alimlerden Haris el Muhâsibî, "er-Riʿâye li-hukūkıllâh" adlı eserinde konuya geniş bir bölüm ayırmış (s. 153-306); riyanın tanımı ve mahiyeti, çeşitleri, niyet, ihlâs ve hayâ ile ilgisi, riyakârlığın psikolojik sebepleri, ahlâk bakımından zararlı sonuçları, riyakârlığın alâmetleri gibi hususlar üzerinde durur.
🔷 Bütün ilişkiler Allah (CC) ile ilişkimizle başlar ve O'na döner. Kulun Allah'tan (CC) razı olması durumu rıza mertebesi diye bilinir. "Rıza mertebesi" Allah'ın (CC) bizim için takdir ettiklerine razı olmak demektir. Mutlu, huzurlu olabilmemiz ve ihlaslı bir Müslüman olma yolunda ilerleyebilmemiz için bu mertebeye erişmemiz gerekir.
Kıymetli yazarlarımızdan emekli vaize Fatma Bayram, Kur'an-ı Kerim'de İnsan İlişkileri'ni anlattığı programının 4. bölümünde "ihlası" şu şekilde tanımlar:
"Bir insanın bütün ilişkilerinde hedef koyduğu noktanın Allah'ın (CC) hoşnutluğu olmasına biz ihlas diyoruz. İhlas kelimesi halis ile aynı kökten geliyor. Saf, katıksız demek, yani içine hiçbir çıkar amacı karışmayacak.
Bunu nasıl anlarız? İnsan eğer takdir edilmediğinde rahatsız olmuyorsa o şeyi Allah rızası için yapıyordur. "Annesine babasına ve evlatlarıma gerekli hizmeti edip, karşılığında gereken takdiri göremediğinde Allah (CC) görüyor diyebilmektir, ihlas...
Zikrediyorum, Kur'an okuyorum, sadaka veriyorum oruç tutuyorum, Allah (CC) ne istiyorsa elimden geldiği kadar yapmaya çalışıyorum, fakat istediğim kadar hiçbir şey yolunda gitmiyor. Bu yüzden çoğu insan Allah'a (CC) ve inancına küsüyor."
