Osmanlı'nın silinmez izi
350 yıl boyunca Osmanlı hakimiyetinde kalan Akdeniz'in incisi Libya, Osmanlı kültür ve medeniyetinin önemli numunelerini bünyesinde barındırır. Bir İtalyan subay tarafından kayıt altına alınan 1931 yılına ait bir ses kaydı ise bu hakikati gözler önüne seriyor. Bir Libyalı davulcunun okuduğu Türkçe mani, Osmanlı'nın Libya'daki silinmez izlerinin çarpıcı örneği...
◾ 350 yıl boyunca Osmanlı idaresi altında kalan Libya'da kültürel manada önemli etkileşimler meydana geldi. Zamanla gelenek haline gelen etkileşimler Libya halkı için büyük önem arz etti.
◾ Sosyal hayatı ilk elden etkileyen Ramazan-ı Şerif Libya'da mühim adetlerin oluşmasında etkili oldu. Bilhassa Ramazan manileri Libyalı Müslümanlarca benimsendi ve uzun yıllar devam etti.
🔴#Ramazan-ı Şerif tarih boyunca Müslümanların hayatında önemli bir yer tuttu. Bir İtalyan tarafından kayıt altına alınan bu ses 1931 yılına ait.
— Fikriyat (@fikriyatcom) March 24, 2023
Bir Libyalı davulcunun okuduğu Türkçe mani, Osmanlı'nın Libya'daki silinmez izlerinin çarpıcı örneği... pic.twitter.com/1XiGZGKBzK
◾ Bu durum 2015 senesinde İtalyan Arşivi, "Istituto Centrale per i Beni Sonori ed Audiovisivi"' koleksiyonunda ortaya çıkan bir kayıt ile kanıtlanmış oldu. 1931 yılında İtalyan bir subay tarafından kasete alınan bu ses kaydında Libyalı bir Müslüman Ramazan manisi okuyor.
◾ Arşive "Trablus Arap Ayinleri - Davulcu - Ramazan Geceleri" ismiyle kaydedilen belge, "Besmeleyle çıktım yola" diye başlayan bu güzeller güzeli maninin bir Ramazan davulcusu tarafından söylendiğini ortaya çıkarıyor.
◾ Orta Anadolu lehçesi ile söylenen mani ayrıca 1711 -1835 yılları arasında Libya'yı Osmanlılar adına yöneten Karamanlı Hanedanı'nın Türkçeyi halk arasında yaygınlaştırdığını da kanıtlıyor.
◾ Libya'da var olan Ramazan ve Türkçe kültürün etkisini kanıtlayan mani, tarihi bir vesika olmasının yanı sıra kültürel tarih açısından da mühim bir belge hüviyetindedir.
◾ Sesinden bir Berberi olduğu anlaşılan davulcu, teknik açıdan Anadolu kültüründekilerle aynı olan bir mani okumuştur. 11 dörtlükten müteşekkil olan mani, Müslüman Libya kültürünün tarihi bir hazinesidir.
Berberiler kimdir?
Kuzey Afrika halkı olarak bilinen ama Afrika'da dağınık halde yaşayan bir Afrika halkı
Maninin tam hali ise şöyle
◾
Besmeleyle çıktım yola
Selam verdim sağa sola
İki gözüm beyefendim
Ramazanın mübarek ola
Şimdi geldim size geldim
Affın sunmaya geldim
İki gözüm beyefendim
Arzuladım size geldim
Hani ya sizin bu (……..)
Kandillerim dizin dizin
İki gözüm beyefendim
Ömrün olsun uzun uzun
Bizim çarşı baştan başa
Keklik seker taştan taşa
İki gözüm beyefendim
Devletinle binler yaşa
Devleti adam kışlâsı
Allah kıblesi başkası
Dilerim erdir adamdır
Kabe'dendir her köşesi
Hoşki gel hepinize
Selam aleyk hepinize
Kandillerime dize dize
Söyledim geldim de size
Yeni cami direk ister
Söylemesi yürek ister
Benim karnım toktur ama
Arkadaşım börek ister
Fenerine fenerine
İçindeki yanarına
Sana söylüyorum aşçıbaşı
Kadayıfın kenarına
Kadayıfı bağladılar
Bir tabağa devlediler
Sana söylüyorum aşçıbaşı
Birbirinden gördüler
Dide rûşen dide rûşen
Her kulaktan onu duycan
Benim kahve süt kaynadı
Elimde fağfur fincân
Bahşişimi aldım giderim
Hayır dualar ederim
İki gözüm bey efendim
Allah bin bereket versin
◾ Libya, İslam fetihlerinden evvel Fenike, Kartaca, Yunan, Roma ve Bizans hâkimiyeti altında kaldı. İlk olarak Hz. Ömer'in (RA) halifeliği döneminde Trablus'a sefer düzenlendi. Daha sonra Hz. Ali (RA) döneminde çıkan ayaklanma sonrası Trablus ve çevresi tekrar ele geçirildi.
◾ Libya dâhil bütün Kuzey Afrika'nın Müslümanlarca kesin olarak ele geçirilmesini sağlayan seferler, 669-675 yılları arasında Ukbe bin Nâfi'nin kumandanlığında düzenlendi.
Ukbe bin Nâfi kimdir?
Amr b. As'ın yanında yetişen Emevi Valisi.
