Türk diyarlarındaki mevlid yansımaları
Müslüman coğrafyalardan olan Kafkasya ve Türkistan bölgeleri, bir dönem SSCB'nin kısıtlamalarına maruz kalsalar da İslam'ı yaşamaktan ve yaymaktan hiçbir zaman vazgeçmemişlerdir. Bu inancın ve bağlılığın kaynağı şüphesiz Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (SAV) duyulan derin sevgidir. İşte bu sevgi, Türk diyarlarında birbirinden güzel mevlidlerin kaleme alınmasına vesile olmuştur...
MEVLİD KANDİLİ'NİN MAHİYETİ
◾ İslam aleminde, Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (SAV) doğumu Hicri takvime göre Rebiülevvel ayının 12. günüdür ve bu kutsi zaman dilimi Mevlid Kandili olarak kutlanır. Hicri takvime göre bu sene Peygamberimizin (SAV) doğumu, 14 Eylül Cumartesi gününe denk gelmektedir.
◾ Tüm Müslümanların büyük bir coşkuyla kutladığı bu günü Türk diyarlarından; Karaçay- Malkar, Kumuk ve Özbek Türklerinin nasıl ihya ettiğine bir bakalım.
◾ Karaçay- Malkar ile Kumuk Türkleri Kafkasya'da yer alan Türk topluluklarındandır. Özbekler kendi cumhuriyetlerinde varlıklarını sürdürmeye çalışan Türkler arasındadır.
KAFKASYA'DAKİ TÜRK TOPLULUKLARI
◾ Dünyanın birbirinden farklı coğrafyalarında bulunan Türklerden bir kısmı zamanla SSCB'nin hakimiyeti altına girmek durumunda kalır.
◾ Kafkasya'da bulunan Karaçay - Malkar ve Kumuk Türkleri ise bu duruma maruz kalan Türklerdendir. Fakat SSCB'nin dağılmasından sonra buradaki Türkler, gelenek ve göreneklerini kolay bir şekilde icra etmeye ve Müslüman olmanın getirdiği sorumlulukları daha rahat yerine getirmeye başlarlar.
Sovyetler Birliği nedir?
Rusya'daki Bolşevikler devrildikten sonra 1922 yılında Lenin önderliğinde kurulan ve 1991 senesinde varlığı sona eren bir devlettir. Karaçay - Malkar Türklerinin çoğu Kafkasya'da bulunan Elbruz Dağı'nın eteklerinde yaşamaktadırlar.
*Görselde Dağıstan'ın başkenti Mahaçkale'deki Cuma Camii'yi görmektesiniz
KARAÇAY - MALKAR TÜRKLERİNDE MEVLİD GELENEĞİ
◾ Kıpçak Türklerinden olan Karaçay- Malkarların çoğu Müslüman'dır. SSCB'nin dağılmasından yani 1991 yılından sonra Mevlid kutlamaları Kafkasya'da daha yaygın bir şekilde ve açıkça kutlanmaya başlanır.
◾ Kuzey Kafkasya'nın en kalabalık Türk topluluklarından biri olan Karaçaylar, edebiyatlarını oluşturan önemli unsur olarak "mevlidleri" göstermektedirler. Bu minavalde Karaçay yazılı edebiyatını oluşturan isimlerin başında Kazım Möçü gelmektedir.
Kazım Möçü kimdir?
Karaçay-Malkar Türkleri, 19. yüzyıl sonlarına kadar sözlü edebiyat geleneğini sürdümüşlerdir. Bu topraklarda yazılı edebiyat 1880'li yıllarda Kazim Möçü'nün dini ve sosyal içerikli manzumeler yazmasıyla başlamıştır.
KARAÇAY - MALKAR EDEBİYATINDA MEVLİD
◾ Karaçay-Malkar Türkçesinde mevlide dair ilk buluntular, Kazım Möçü'nün kaleme aldığı İyman - İslam adlı eserinde rastlanır. Peygamber Efendimizin (SAV) doğumu, miracı ve vefatı bu yapıtta detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.
◾ Karaçay edebiyatının önemli temsilcilerinden İsmail Akbay ise Süleyman Çelebi'nin Mevlid-i Şerif eserini yeniden yorumlayıp Karaçay - Malkar Türkçesine başarılı bir şekilde aktarır.
İsmail Akbay kimdir?
1874'te Kafkasya'nın Karaçay köylerinden biri olan Ogarı Teberdi'de dünyaya gelen İsmail Akbay, Karaçay - Malkar edebiyatının temellerini atan aydın kimselerden biridir.
İSMAİL AKBAY - ZİKİRLE MAVLUD
◾ Süleyman Çelebi'nin bu eseri SSBC'nin halka baskı uyguladığı dönemde, bazı alimler tarafından unutulmaması adına ezberlenmiştir. Daha sonra Kiril alfabesiyle Zikirle Mavlud ismiyle yayımlanmıştır. Bu eserin ilk beyiti şöyledir:
➡ Müslimanla, aytayım / Siz mavlutha tırvfulagız / Paygambarnı haparın / Başdan-ayak annılagtz
➡ Müslümanlar, söyleyim / Siz mevlidi dinleyin Peygamberin hikayesini Baştan sona anlayın
Süleyman Çelebi kimdir?
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Bursa'da Ulu Camiî imamı, mutasavvıf, tek eseri olan Süleyman Çelebi, Türkçe kaleme aldığı mevlidlerin ilki ve en meşhuru olan Vesîletü'n- Necât'ın yazarıdır.
Peygamber sevgisiyle hafızalara kazınan isim: Süleyman Çelebi
