Bibi Hanım ve Bibi Hanım Camii’nin hikayesi
Türkistan'ın kalbi Özbekistan, birbirinden kıymetli pek çok yapıya ev sahipliği yapıyor. Bunlardan biri de Semerkant'ta bulunan Bibi Hanım Camii. Bu yapının bir öyküsü var elbette. Dillere destan olmuş, ihtişamıyla görenleri kendine hayran bırakan eser adını, Emir Timur'un eşinden almakta. Peki, Timur'un eşi Bibi Hanım aslında kim? Gelin, hem Bibi Hanım'ın hem de yıllara meydan okuyan eşsiz güzellikteki camisinin hikayesine kapı aralayalım.
🔹 Bibi Hanım ile Bibi Hanım Camii'ni öğrenmeden evvel "Bibi" kelimesi hangi manaya geliyor açıklayalım. "Bibi", Eski Türk devletlerinin bir bölümünde yüksek rütbeli kadınların isimlerinin başında unvan olarak kullanılan bir kelimedir.
🔹 Eski Türkçe "Bübi" sözcüğü, "Hanım" manasına gelir. Bu kelime Anadolu Türkçesi'nde de "kadın, zevce, hala, büyükanne" anlamlara geldiğinden bazı yörelerimizde bibi, "hala, teyze, nine" demektir.
🔹 Mavi rengiyle Semerkant'a renk katan Bibi Hanım Camii'ni anlatmadan evvel ise Bibi Hanım kimmiş onu öğrenelim. Cengiz Han'ın soyundan gelen Kazan Han'ın kızı Bibi Hanım'ın asıl adı, Saray Mülk Hanım'dır.
🔹 Saray Mülk Hanım, 1340 yılında Kazan Hanlığı'nın melikesi olarak dünyaya gelir. 1355 senesinde Semerkant Valisi Emir Hüseyin ile evlenir. Emir Hüseyin, o dönemler bölgenin hakimi olan Emir Timur ile iyi bir dosttur.
🔹 Fakat sonrasında Emir Hüseyin'in, Emir Timur'a ihanet etmesiyle araları açılır. Aralarındaki bu ihanet bir savaşa sebep olur. O dönemin geleneklerine göre savaşı yenen kişi, mağlup tarafın eşini nikahına almaktadır.
🔹 Bu durumda Emir Timur, Bibi Hatun'u nikahına alır. Böylece Bibi Hanım, yıllar yılı adı asla unutulmayacak bir efsaneye dönüşmüştür. Emir Timur da bu evlilikle Cengiz Han'ın soyuna damat olduğundan ötürü "Küregen" yani "Han damadı" olarak anılır.
🔹 Emir Timur ile nikahlanan Saray Mülk Hanım, o günden itibaren "Bibi Hatun" olarak nam salar. Timur'un bazı savaşlarına katılan, Semerkant'ta yeni yapılar inşa ettiren Bibi Hanım, döneminin en akıllı ve en güçlü kadını olarak gösterilir.
🔹 Büyük Hatun olarak da tanınan bu hanımın çocukları olmamış, Emir Timur'un çocuk ve torunlarını kendisi büyütmüş ve terbiye etmiştir. Bilhassa Timur'un torunu olan ve astronomi alanında tanıdığımız Uluğ Bey, eğitimi ile yakından alakadar olmuştur.
🔹 Emir Timur, her türlü hususta önce Bibi Hatun'a danışma gereksinimi duymuştur. Onun zekasına ve güzelliğine olan hayranlığı ise gün geçtikçe artmış ve büyük bir aşka dönüşmüştür.
🔹 Timur, Bibi Hanım'a olan aşkını göstermek için onun adına bir cami inşa ettirmiştir. Timur, bu kararıyla hanedanlığına yeni bir gelenek kazandırmıştır.
