Arama
Boğaz'ın incileri
İstanbul Boğazı'nın süsü, nazenin yalılar, onca kaza, felaket ve yanlış uygulamaya rağmen halen ayakta kalmaya devam ediyor.
Devrin en meşhur ve kıymetli ediplerinin toplandığı, edebiyat meclislerinin kurulduğu bu yalı, Servet-i Fünun Edebiyatı'nın doğuşuna ev sahipliği yaptı.
Recaizade Mahmud Ekrem Yalısı, Yeniköy yalı sırasının en başında, kahverengi ahşap üç ayrı binadan oluşan bir yalıdır. Servet-i Fünun'un doğuşu bu yalıdagerçkeleştiğinden, yalı yirminci asrın başlarında "Yazarlar Yalısı" olarak bilinirdi. Recaizade Mahmud Ekrem Yalısı, İstinye Koyu'nun kuzey ucunda, İstinye'nin bittiği Yeniköy'ün başladığı noktadadır.
Devrin en meşhur ve en kıymetli edipleri onun yalısında toplanır, edebiyat meclisleri kurar, edebi sohbetler yaparlardı. Mahmud Ekrem, Servet-i Fünun dergisinde yazan Tevfik Fikret, Cenap Şehabettin, Halit Ziya Uşaklıgil gibi devrin genç ediplerini destekleyerek Edebiyat-ı Cedide'nin gelişmesine katkıda bulundu. Araba Sevdası, Nijat Ekrem, Yadigâr-ı Şebab, Pejmurde, Name-i Seher, Afife Anjelik gibi eserlerinin yanında, çocukları Piraye, Nejat, Emced ve Ercüment de bu yalıda dünyaya geldi.
Yazarı, Çubuklu'daki Hıdiv Abbas Hilmi Paşa'yla haberleşiyor diye II. Abdülhamid'e jurnallemişler. Bu yüzden yalıyı satıp Cihangir'e taşınmak zorunda kalmış. 1980'lere kadar Mısırözü Fabrikası olarak kullanılan bina, şimdi Haydar-Güner Akın çiftine ait.
En üst katında sakal-ı şerif odası bulunan Yılanlı Yalı, Ramazan aylarında, kandillerde ve bayramlarda ziyaret edilirdi.
Yılanlı Yalı'nın bu ismi alması ise şu hadiseye dayanıyor: Bir Boğaz gezisi esnasında bu yalıyı çok beğenip satın almak isteyen Sultan II. Mahmud, Musahip Said Efendi'ye yalının kime ait olduğunu sormuş. Yalıda gözü olan Musahip Said Efendi, "Sultanım o yalı, yılan kayalıklarının üzerine yapılmış. Bu yüzden sürekli yılan çıkmakta yalıda" diye bir yalan uydurup padişahı vazgeçirdi. Bu yalandan sonra Musahip Said Efendi'nin de alamadığı yalının ismi "Yılanlı Yalı" olarak kaldı.
Yılanlı Yalı'nın kuzey kısmını Şemseddin Efendi ilave etmişti. Şemseddin Efendi, yalının Rumelihisarı'ndaki Zağanos Paşa Kulesi'ne kadar uzanan bahçesinden bir kısmını Tevfik Fikret'e vermişti. Şimdiki Aşiyan Köşkü bu arazidedir.
Sultan III. Selim zamanında inşa edilen yalının ilk sahibi "Tavukçu Reis" lakaplı Reisülküttab Mustafa Efendi'dir. Yılanlı Yalı, Reisülküttab Mustafa Efendi'nin ardından Kepçe Nazırı Mustafa Efendi'nin, Raşid Efendi'nin ve nihayet Yahya Efendi Dergâhı Postnişini Mehmed Nuri Şemseddin Efendi'nin mülkiyetine geçti. Ondan da bölümler halinde vârislerine kaldı.1989'da Bursalı bir sanayici tarafından satın alındı.
Dönemin ünlü tüccarlarından Yusuf Ziya Paşa yalısını, Mısır Hıdivi Abbas Hilmi Paşa ile aralarında rekabet nedeniyle Hıdiv Kasrı'ndan büyük olmasını istediği için yedi katlı kulesiyle birlikte on katlı yaptırdı. 1910 yılında yapımı başlayan yalı, savaş ve paşanın iflası nedeniyle yarım kaldı. Tamamlanamayan ve boş kalan ikinci ve üçüncü katlar yüzünden bina çevrede "Perili Köşk" diye anılmaya başlandı. Maddi sıkıntıya düştükten sonra Mısır'a göç eden Yusuf Ziya Paşa, bir süre sonra orada vefat etti. Vasiyeti gereği yalının kulesinin en üst katının taşları sökülerek Mısır'a götürüldü ve bu taşlardan Yusuf Ziya Paşa'nın mezarı yapıldı. Böylece paşa, köşkün cihannüma kulesini kendisine mezar odası yapmış oldu.
1933'te köşkü Basri Erdoğan satın alarak restorasyona başladı ve yalı Anıtlar Kurulu'nun kararıyla ilk hali göz önüne alınarak yeniden yapıldı. Sahil yolu geçtiği için artık denizle bir bağlantısı olmayan ve otuz sene yalnızlığa terk edilen köşkü, Borusan Holding 2002'de 25 yıllığına kiraladı ve Salıpazarı'ndaki merkezini buraya taşıdı.
II. Abdülhamid'in oğlu Burhaneddin Efendi için amcası Abdülaziz'in 1911'de satın aldığı 64 odalı bina, Boğaz'ın en büyük yalılardan biridir.
Şehzade yalıyı 1912'de kendi zevkine göre yeniden yaptırdı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra İstanbul'dan ayrılmak zorunda kalan Burhaneddin Efendi, New York'a yerleşti ve 1949'da orada vefat etti. Emine Valide Paşa, Amcazade ve Kıbrıslı yalılarından sonra en uzun rıhtıma sahip. Türk asıllı Mısırlı Ahmed İhsan Bey yalıyı satın alınca halk arasında adı "Mısırlılar Yalısı" olarak da bilinmiş. Arka bahçesinde büyük bir kışlık köşk bulunan yalıyı, 1985'te Erbilgin ailesi satın aldı. 10 yıl boyunca tadilattan geçen yalı 150 milyon dolara satışa çıkarıldığı için dünyanın en pahalı beş evinden biri oldu. 2015'in Martında Katarlı iş adamı Abdulhadi Mana A SH Al-Hajri'ye satıldı.
İlk sahibi bilinmeyen yalı sonradan yalıyı satın alan Hekimbaşı Salih Efendi'nin adıyla anılır.
Sultan Abdülmecit'in hekimbaşılığına getirilen ve aynı zamanda bir botanik bilgini olan Salih Efendi otlardan ve çiçeklerden yaptığı ilaçlarla tanınırdı. Üç sultanın doktorluğunu yaptığı Salih Efendi'nin bahçesine diktiği ve kendi aşıladığı bir gül "Hekimbaşı Gülü" adıyla biliniyor. Hekimbaşı yalıyı satın aldıktan sonra genişletti, kuzey kısmı selamlık, güney kısmı da harem konumuna getirdi.
İstanbul Boğazı'nda fotoğrafı en çok çekilen yapılar arasında yer alan Hekimbaşı Salih Efendi yalısı, kuzeyden güneye üç-iki- bir katlı yapısı ve aşı boyasıyla, Boğaziçi ile ilgili takvim / poster / broşür ve rehberlerde sık yer alır. Hala canlılığını koruyan yalının bu özelliği, dünyada en çok nişan almış bilgin insanın "Hekim Başı"nın ününe bağlanabilir. Salih Efendi'nin Payidar Hanımdan olan mirasçıları hala bu yalıda yaşamaya devam ediyordu.
Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı, 7 Nisan 2018'de İstanbul Boğazı'nda yük gemisinin çarpmasıyla büyük çapta hasar gördü. Yalının onarım çalışmaları hala devam ediyor.