Arama
Camın ışık ve renk ile dansı: Vitray
Sanatkârı tarafından adeta bir kuyumcu titizliğinde uygulanan teknikler ile icra edilen vitray sanatı, büyük bir ustalığın eseridir. İslam ve Türk coğrafyalarındaki ilk örneklerine 7. yüzyılda rastlanan vitray, günümüzde de gelişen teknik ve kullanım alanlarıyla varlığını sürdürür. Ülkemizde özellikle camilerimizdeki süslemelerde en nadide örneklerine rastlanan bu sanat, izleyenlere görsel bir şölen sunar.
🔸 Vitray, cam parçalarının kesilerek farklı şekilllerde bir araya getirilerek yerleştirilmesiyle oluşturulan bir sanat dalıdır. Net bir tarihi olmasa da pencere boşluğunu camlarla kapama tekniğinin Antik döneme dayandığı bilinir.
🔸 Camın ışığı geçiriyor olması onu yaşam alanları için vazgeçilmez bir öge kılar. Bu sanatın tarihi süreçte Orta Doğu'dan Bizans'a oradan da Avrupa'da yayılım gösterdiği düşünülür.
🔸Türk ve İslam coğrafyalarında ise vitrayın ilk örnekleri 7. yüzyıla dayanır. Vitrayı, 7. yüzyılda Araplar sonrasında ise Türkler uygulamaya başlar.
🔸 Bu sanat özellikle Selçuklu döneminde geliştirilir ve Osmanlı döneminde İstanbul'un fethedilmesinin ardından sanatçılar, çok sayıda önemli yapıda birbirinden güzel eserler ortaya çıkarırlar. Bu dönem yapılarında özellikle alçı vitray tekniğine rastlanır.
* 15 ve 16. yüzyılda yapılan Yeni Cami'nin, Topkapı Sarayı'nın, Süleymaniye Camii'nin ve Mihrimah Sultan Camii'nin pencereleri bu teknikle yapılmıştır ve cam parçalarının kuyumcu tekniğiyle işlendiği muhteşem örneklerdir.
🔸 Orta Çağ'da Romenesk ve Gotik dönemde, vitrayların sembolik değer taşıdığı bilinir. Bu dönemlerde vitraylar okuma yazması olmayan ve halka Hristiyanlığı öğreten dini bir amaca hizmet eder.
🔸 Boyalı vitrayların en eski örnekleri 9. yüzyıla rastlanır. Önceleri kiliselerin farklı bölümlerinde küçük paneller olarak yer alan vitray, sonrasında mimarinin temel bir unsuru haline gelir. Özellikle Gotik mimarinin en belirgin özelliği olur.
Gotik mimari nedir?
Gayesi Tanrı'nın büyüklüğü karşısında insanın aciz oluşunu yansıtmak olan Orta Çağ'ın
ortasından sonuna kadar süren mimari akımdır.
🔸 Vitray, cam sanatları arasında en zor olanıdır. Çünkü bir eser ortaya çıkarmak için camın kesilerek şekillendirilmesi, boyanması ve ardından kurşunla birleştirilmesi gerekir. Bu durum teknik bilgi ve büyük bir ustalık gerektirir.
🔸 Vitrayın renk tonlarının değişimi gün içinde ışığın artıp azalmasına ve gölgelenme sürelerine göre farklılık gösterir. Bu sanatın ortaya çıkışı ham maddesini oluşturan cam ile yakından ilişkilidir. Roma'da gerçekleştirilen araştırmalar, vitrayın tarihinin M.S. 1 yüzyıla dayandığını ortaya çıkarır.
🔸 Osmanlı ve Avrupa'da önemli bir yer edinen vitray; Avrupa'da dini yapıların, varsıl ailelerin konutlarının pencere, tavan ve kapı süslemelerinde kullanılırken, Osmanlı'da ise saray, köşk, cami ve türbelerde kullanılır. Tasarımlar da genel olarak kutsal ve dini temalar işlenmiştir.
🔸 Sanatçı Louis Comfort Tiffany, vitrayın gelişimine önemli bir katkı sunmuş, bu sanatı icra ederken kurşun çubuklar yerine bakır folyo şeritler kullanmıştır. Bunun dışında birleştirici malzeme olarak alçı, beton ve pirincin de kullanımına rastlanır.
Louis Comfort Tiffany kimdir?
Art Nouveau akımıyla tanınan ve özellikle vitray çalışmalarıyla ünlenen tasarımcı ve sanatçıdır.