Eski Orta Asya kültürleri
Türk sanatı ve arkeolojisi açısından oldukça önemli olan Orta Asya'da özellikle Neolitik Çağ'ın ikinci yarısından itibaren bozkır kültürünün ve sanatının temelleri atıldı. Aynı zamanda Türklerin ilk ana yurdu olan bu bölgede yapılan arkeolojik kazılar sonucu yazının buluşundan önceki döneme ait kültür merkezleri ortaya çıkarıldı.
Afanasiyeva Kültürü
🔶 Altay Dağları ve Minusinsk ovası civarında görülen, MÖ 3300 ile MÖ 2500 yılları arasında Kalkolitik Çağ'da var olmuş bir kültürdür.
🔶 Güney Sibirya'da bulunmuş olan en eski arkeolojik kültürdür. İsmi bölgede bulunan Afanisyeva Dağı'ndan gelir. Altay ve Sayan Dağları'nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişir. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları kazılar sonucu ortaya çıkmıştır.
🔶 Toplu mezarlar, bu kültürde yaygın olarak görülür. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları bilinir.
🔶 Mezarları genellikle tek ya da küçük kolektif gömülerden oluşur ve ölüler mezarların içerisinde oturur pozisyonda gömülür. Mezar çukurları, dikdörtgen ya da daire şeklinde kazılmış ve mezarlar farklı taşlarla işaretlenmiştir.
🔶 Afanasiyeva ekonomisi sığır, koyun ve keçi yetiştirmek üzerine kuruludur. Aynı zamanda vahşi ve evcil at kalıntılarına da rastlanır.
🔶Yapılan arkeolojik çalışmalarda kemik iğneler, çakmak taşından yapılmış ok uçları ve çeşitli aletler ortaya çıkartılır. Bunlara ek olarak altın, gümüş ve bakırdan oluşan küçük eşyalara rastlanır.
KELTEMİNAR KÜLTÜRÜ
🔶 Kelteminar kültürü, M.Ö 5500 ile M.Ö 3000 yılları arasına tarihlenir. Amuderya Deltası, Zarafşan Nehri, Karakum Çölü ve Kızılkum Çölü etrafında yerleşik bir hayat yaşamış, balıkçı toplumları kapsayan kültür bölgesine verilen addır. Günümüzde bu bölgeler Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan sınırları içerisinde bulunur.
🔶 Bu kültürün mensuplarının ilk olarak avcı-toplayıcılık yaptıkları daha sonra ise hayvancılıkla uğraşmaya başladıkları düşünülür.
🔶 Buzul Çağı'nın sona ermesi ile birlikte pek çok insan grubu bu bölgeye göç ederek köpek gibi hayvanların, yay ve ok gibi yeni icatların yaygınlaşmasına katkı sağlar.
Andronovo kültürü
🔶 Andronovo kültürü Orta Asya'da bulunan küçük köylerden ve göçebe halklardan oluşur. Bu yerleşim bölgelerinde savunma amacıyla inşa edilmiş hendek, yığma tepe ve keresteden çitlere rastlanır.
🔶 Genellikle 2 ila 20 evden oluşurken yaklaşık 100 ev içeren köylere de rastlanır. Evler çam, sedir ve huş ağacından yapılmış olup genellikle tepe ve nehirlerin kenarına inşa edilmesi dikkat çekicidir.
🔶 Andronovo kültürünün bireyleri sığır, at, koyun, keçi ve develere yetiştirdikleri bilinir. Tarım da Androvona ekonomisinde büyük rol oynar. Bölgesel olarak metal üretiminde de gelişmiş bir toplum olduğu bilinir.
🔶 Bakır cevheri, M.Ö 14. yüzyıl civarında Altay Dağları'ndan çıkartılmaya başlanır. Pek çok tunç nesne de kazılarda bulunur. Afanasyevo kültürünün daha gelişmiş bir şekli olarak da bilinir.
🔶 Ayrıca Orta Asya Türk sanatının simgesi olan hayvan figürleri de sıkça kullanılır. Özellikle tunçtan ve altından yapılmış eşyalar dikkat çekici güzelliktedir.
🔶 Andronovo döneminin en önemli özelliklerinden biri madenciliğin dikkat çekici şekilde ilerleme göstermesidir.
