Geçmişten günümüze kültürümüzde aşure
Hicri yılın ilk ayı Muharrem'in 10'u, İslam alemi için mühim hadiselerin gerçekleştiği Aşure günüdür. Bereket ve bolluğun temsili olan bu özel günde aşure tatlısı yapılır. Akraba, dost ve komşulara dağıtılan bu güzel adet, İslam aleminin birliğini diri tutar, muhabbetini artırır. Peki, Osmanlı'da aşure kültürü nasıldı?
AŞURE GÜNÜ
🔸 Arapça bir kelime olan aşure, kaynaklarda "aşura" şeklinde yer alır. On sayısı ile ilgili olan "aşr" ve "aşir" veya develerin güdülmesiyle ilgili "ışr" kökünden türemiştir. Müslümanlar için büyük bir öneme sahip olan Aşure günü ise Hicri yılın ilk ayı olan Muharrem'in onuncu gününe denk gelir.
🔸 Aşure günü, Hz. Musa'nın (AS) Kızıldeniz'i yararak Firavun ile ordusunu sulara gömdüğü, Hz. Nuh'un (AS) gemisini Cûdi Dağı'nın üzerine demirlediği, Hz. Adem'in (AS) tövbesinin kabul edildiği ve İslam tarihi açısından önemli daha nice hadiselerin gerçekleştiği rivayet edilen zamandır. Ayrıca, Peygamber Efendimizin (SAV) torunu Hz. Hüseyin'in ve Ehl-i Beyt mensubu onlarca insanın şehid edildiği Kerbela olayının gerçekleştiği gündür.
AŞURE TATLISI
🔸 Muharrem ayının onuncu günü yapılan aşure, buğday, nohut gibi en az on gıda ürününün bir araya getirilerek şeker ile kaynatılmasıyla yapılan bir tatlı türüdür. Yapılan aşure, akraba, dost ve komşulara dağıtılır.
↪ Kültürümüzde oldukça büyük bir önemi olan aşure, paylaşma, dayanışma, bolluk ve bereketin simgesi olarak görülür.
🔸 Peygamber Efendimiz (SAV), müminlere özellikle aşure gününde her zamankinden daha çok ikram ve ihsanda bulunmasını tavsiye eder. Hatta bir hadisinde şöyle buyurmuştur: "Her kim Aşure gününde ailesine ve ev halkına ikramda bulunursa, Cenab-ı Hak da senenin tamamında onun rızkına bereket ve genişlik ihsan eder" (Et:Terğib ve't Terhib. 2.116).
🔸 Aşure günü yapılan tatlının malzemeleri zaman ve coğrafyaya göre farklılıklar gösterse de değişmeyen birincil malzemeleri buğday, nohut ve kuru fasulyedir.
🔸 Besleyici özelliği yüksek ve zengin vitamin içeriğine sahip olan aşurede mısır, yeşil mercimek, pirinç, bulgur, ayva, elma, baharat, ceviz, çörek otu, badem, fındık, fıstık, fesleğen, kuru üzüm, tarçın, zemzem suyu ve şerbet gibi malzemeler kullanılır.
TÜRKLERDE AŞURE KÜLTÜRÜ
🔸 Türklerin geçmişten bugüne süregelen geleneklerinden biri birlik ve beraberliğin simgesi aşuredir. İslamiyetten önceki Türk kültüründe aşure geleneğine benzer bir adetin olup olmadığı bilinmez. Ancak Türk İslam devletlerinde her Müslüman kavim gibi aşure günü benimsenmiştir.
🔸 Aşure geleneği, Osmanlı döneminde varlığını açıkça gösterir. Öyle ki Sefer ve Muharrem olmak üzere iki çeşidi bulunur. Muharrem aşuresi, Kerbela olayının sene-i devriyesi münasebetiyle, Sefer aşuresi ise Hz. Zeynelabidin'in Kerbela'dan sağ kurtulması ve Peygamber Efendimizin (SAV) neslinin devamının kutlanması amacıyla pişirilir.
OSMANLI'DA AŞURE KÜLTÜRÜ
🔸 Aşure tatlısı, Osmanlı döneminde Muharrem ayının onuncu günü pişirilir. Saray mutfağında yapılan tatlı, tüm hanedan üyelerine testilerle dağıtılır. Ayrıca sarayda çalışan görevliler, konak veya dairelerde pişirilen aşurelerden birbirlerine ikram ederler. Hatta bazıları nezaketen aşurenin kabul edilmesi meyanında mektup bile yazar.
🔸 Saray dışında ise aşure, özellikle Hamidiye Camii'nin avlusunda kazanlarla fakir fukaraya dağıtılır. Talimhane Meydanı'nda askerlere dağıtılan aşureler bütün kışlalara gönderilir.
