İslam sosyolojisini mimarlığa nakşeden bilge: Turgut Cansever
Dinimiz İslam, hayatımızın her yerine dokunup yaşamımızı, arkasında binbir hikmet barındıran emirleriyle nurlandırır. Mimarlık ise sadece yapılar üzerine kurulmuş sanat disiplini değil, aynı zamanda insan ilişkilerini ve insanın varoluşunu bünyesinde barındıran bir meslek alanıdır. İslam ve mimarlığın buluştuğu bu noktayı Turgut Cansever derinlemesine inceleyerek kilit çıkarımlarda bulundu ve yapılarına bu detayları ilmek ilmek işledi. Peki Bilge Mimar, İslam'ın penceresinden insan etkileşimini mimarlık pratiğine nasıl uyguladı? Turgut Cansever'in vefatının 16. sene-i devriyesinde sorunun cevabını araştırdık.
💠 Turgut Cansever, üç defa Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü kazanan dünyadaki tek mimardır. Şüphesiz Cansever'e bu başarıyı kazandıran toplum içindeki mimarlığı ve mimarlığın insanlar içerisindeki işleyişini kavramadaki bilgeliğidir.
💠 Gelenekselin diliyle modern tavra ayak uyduran ve muhafazakar düşünceyi mimariye aksettiren Cansever, İslam'ın toplum ve insan ilişkilerine verdiği dersi derinlemesine inceler. Ortaya koyduğu akademik çalışmaları ve mimari eserleri, Bilge Mimar'ın bu konuda ne denli söz sahibi olduğunu bizlere gösterir.
"Bir insanın yaptığı her şey muhakkak onun inançlarının bir yansımasıdır."
Turgut Cansever
💠 Turgut Cansever'in dinimiz İslam'a olan güçlü bağlılığı, onun eserlerinde İslam'dan kesitler ve izler bulmamızda büyük bir etkendir. Cansever'in İslam'a olan ciddi bağı hayatının ilerleyen safhalarında, yaşının olgunluğa eriştiği yıllarda daha da gelişir.
💠 Temelinde insanın yer aldığı bir pratik olan mimari, Cansever'in muhafazakar bakış açısıyla toprağa ilmek ilmek işlenir. Bilge mimar yapısını coğrafyaya et ve tırnak arasındaki iletişim gibi öylesine güçlü işler ki, toprak o eser olmadan öksüz, yapı o coğrafya olmadan yetim kalır. Ayrıca O, Kur'an ayetlerinde ve hadis-i şeriflerdeki toplum hayatını şekillendiren kuralları kendisine ilke edinerek kalemini eline alır, taşı besmeleyle Yaradan'ın kulluğuna yöneltir.
"Hep birlikte Allah'ın ipine sımsıkı yapışın; bölünüp parçalanmayın. Allah'ın size olan nimetini hatırlayın. Hani siz birbirinize düşman idiniz de Allah gönüllerinizi birleştirdi ve O'nun nimeti sayesinde kardeş oldunuz. Siz bir ateş çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi Allah kurtarmıştı. İşte Allah size ayetlerini böyle açıklıyor ki doğru yolu bulasınız."
Al-i İmran suresi 103. ayet-i kerime meali
Al-i İmran suresi 103. ayet-i kerime tefsiri için tıklayın
💠 Turgut Cansever'in yapıları; özünde birleştirmeyi, bir araya getirmeyi esas almış, mimari anlamda iyi çözülmüş, insanın ergonomik faaliyetlerine temel ittihaz etmiş güzide eserlerlerdir.
💠 Cansever mimarisinde "La ilahe ilallah"daki tevhidi anlatmayı hedef edinmiş, bütünlüğü en ince parçalarına kadar nakşetmiştir.
"Yeryüzünde böbürlenerek dolaşma! Ne yeri yarabilir ne de dağlarla boy ölçüşebilirsin."
İsra suresi 37. Ayet-i kerime
İsra suresi 37. ayeti-i kerimenin tefsirini okumak için tıklayın
"Yeryüzünde kibirlenerek yürüme, çünkü sen ne yeri yarabilirsin, ne de boyca dağlara ulaşabilirsin."
Turgut Cansever
💠 Turgut Cansever bu ayet-i kerimeden aldığı dersle yapılarında sadelik ve mütevazılığı daima ön planda tuttu. Sahabe efendilerimizin, Peygamber Efendimiz'in (SAV) önünde yürümemekteki dikkati gibi onun yapıları da camilerin, medreselerin mimarisinin önüne geçmez, onları bir rakip olarak addetmezdi.
"Allah'ın mescidlerini ancak Allah'a ve âhiret gününe inanan, namazını kılan, zekâtını veren ve yalnız Allah'tan korkup çekinen kimseler imar edebilirler. İşte bunların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur."
Tevbe suresi 18. ayet-i kerime
Tevbe suresi 18. ayet-i kerimenin tefsiri için tıklayın
"...'topografyaya dayalı olarak mahalle ve sokaklarda oluşuyor'...Bu oluşum esnasında topografyanın en seçkin noktasına kamusal alan yerleştiriliyor; cami, mektep, medrese, imaret, hamam vs. Bunlar topografyanın en seçkin yerlerine yerleştiriliyor ve değişmeyecek yapılar olarak meydana getiriliyor. Bu önemli bir şey. Çünkü değişmeyecek binalar, devam edecek bir erdemin, ilahi irşadın içerisinde öğrenildiği ve icaplarının yerine getirildiği yapılar olarak var oluyor."
Turgut Cansever
💠 Bilge mimar, yapılarında daima topoğrafyaya saygı duyar, yapısını adeta toprağı incitmeyecek şekilde yerine kondururdu. Onun bu tutumu Osmanlı'nın geleneğinden de devraldığı önemli bir adetiydi.
