İstanbul’da bulunan Yazma Eserler Kütüphaneleri
Matbaa icat edilmeden önce kitaplar kâtipler tarafından elle yazılırdı. Bu kıymetli eserler zamanla "yazma" adını aldı. Osmanlı devri yüzyıllar boyunca dünya için ilim ve kültür yuvası oldu. Yazmalar da bu anlayışın bir tezahürü olarak ortaya çıktılar. Sizler için İstanbul'da bulunan yazma eser kütüphanelerini derledik.
📌 Maddi imkânsızlıklar sebebiyle bir ve iki numaralı Süleymaniye medreselerinin bir araya getirilmesi ile 1918 yılında kurulmuştur. İrili ufaklı şahsi kütüphane ve koleksiyonların katılması ile büyüyen Kütüphane bugün, Türkiye'nin en büyük yazma eser kütüphanesidir.
📌 Zaman içerisinde İstanbul'dan ve tüm Osmanlı coğrafyasından koleksiyonların katılması ile büyüyen kütüphanede 152 ayrı koleksiyon bulunmaktadır. Bu koleksiyonlardan bazıları;
➡ Fatih Sultan Mehmed Han koleksiyonu
➡ Ali Nihat Tarlan koleksiyonu
➡ Ayasofya Camii koleksiyonu
➡ Fuat Sezgin koleksiyonu
➡ Nuri Arlasez koleksiyonu
➡ Kılıç Ali Paşa koleksiyonu
➡ Hidiv İsmail Paşa koleksiyonu
📚 Kütüphane, ülkemizin en zengin kitap koleksiyonuna sahiptir. 101.451 el yazması eser ve 78034 basma eser Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi koleksiyonuna dâhildir. Tüm dünyadan araştırmacılar bu eserleri incelemektedir.
⚪ Osmanlı Devleti yüzyıllar boyunca ilim ve irfan ocağını harlayan bir zihniyette olmuştur. Milletimizin ilim namına yapıp biriktirdikleri Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde meraklılarını beklemektedir.
📌 Ragıp Paşa, III. Osman ve III. Mustafa devirlerinde sadrazam yapan ilim ehli bir zattır. 1776 yılında yaptırdığı Mektep, Şadırvan ve Kütüphane açılmıştır. Kitaba olan düşkünlüğü ile tanınan Ragıp Paşa aynı zamanda şairdir.
📌 Ragıp Paşa Kütüphanesi altı gün açık olması, çalışanlarına ev tahsis etmesi ve yüklü bir maaş vermesi ile zamanında diğer kütüphanelerden ayrılır. Ragıp Paşa bu özellikler ile tüm ilim ehlinin kütüphanesinden istifade etmesini amaçlamıştır.
📚 Gelen rivayetlere göre kütüphanede iki bin civarında tamamı el yazması kıymetli eser bulunmaktadır.
📌 Köprülü ailesi, Osmanlı devrinde sadrazamlık yapmış köklü bir ailedir. Âlim ve abid bir anlayışa sahip olan bu aile İstanbul'da, eksiksiz bir kütüphane meydana getirmiştir. Divanyolu caddesinde bulunan kütüphane aynı zamanda Osmanlı'nın bir kurumun içinde yer almayan ilk müstakil kütüphanesi olma özelliğini taşır.
📌 Kütüphane içerisinde Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere çok değerli yazma eserler ve koleksiyonlar bulunur. Aynı zamanda bu kütüphane Anadolu'da ödünç kitap veren ilk kurumdur. 1678'de açılan kütüphane talebelere rehin karşılığında eserlerden ödünç alma imkânı sunar. Kütüphaneden eser alma uygulaması Batı'da 19. Yüzyılın sonlarında başlamıştır.
📚 Milli Kütüphane'nin 2005 senesinde yayınladığı verilere göre Köprülü Kütüphanesinde 2775 yazma ve 2810 basma eser olmak üzere toplam 5.585 kıymetli kitap bulunmaktadır.
⚪ Vakfiye'den
" ...kütübhânede meks idüb talebe-i ilm ve râgıbin varub hizâne-i mezbûrede mütalâa ve istinsâh idüb... "
📌 Atıf Efendi Kütüphanesi, Köprülülerin Kütüphanesinden sonra Osmanlı Devleti'nde bağımsız binaya sahip ikinci kütüphanedir. Atıf Efendi, I. Mahmut döneminde defterdarlık yapmış ileri gelen bir devlet adamıdır. Kütüphane 1741 senesinde Vefa'da hizmet vermeye başlamıştır.
📌 Kütüphane binası 18. yüzyıl Osmanlı modern mimarisinin temel özelliklerini yansıtır. Pek çok kıymetli evraka ev sahipliği yapan kütüphane, zamanında ilim ehli tarafından tercih edilen epey popüler bir yapıdır. Atıf Efendi Kütüphanesi içerisinde meşhur şair Nefi'nin divanının yanı sıra birbirinden kıymetli Osmanlı yazmaları bulundurur.
📚 Kütüphane içerisinde 3228'i yazma olmak üzere otuz bin civarında kitap bulunmaktadır.
⚪ Vakfiye'den
"...talebe-ı ulumun ifade ve istifadesi mülahazasıyle..."
📌 Kütüphane binasını esasında Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi medrese olarak inşa ettirmiştir. Zaman içerisinde harabe haline dönen yapı tamir ettirilerek bir kütüphane vücuda getirmek isteyen büyük kitap sevdalısı Ali Emiri Efendi'ye tahsis edilmiştir. Bu şekilde hazırlanan kütüphane 1916 senesinde kurulur.
📌 Ali Emiri Efendi kendi topladığı eserleri bu kütüphanede ilim ve kitap meraklıları için bir araya getirerek büyük bir kültür hizmeti yapmıştır. İngiliz ve Fransızların kütüphanesini almak için teklif ettikleri büyük servetleri elinin tersi ile geri çevirmiş ismini dahi bu kıymetli yapıya vermekten imtina etmiştir.
📚 Divanu Lügati't Türk gibi bir başyapıtı barındıran kütüphane de paha biçilemeyen eserler bulunur. Yaklaşık otuz bin civarında olan bu kıymetli evrak, bugün araştırmacıların hizmetindedir.
⚪ Kitabesi
"Hâce Feyzullâh Efendi hazret-i müfti'l-enâm
Eyledi bünyâdına bu dâr-ı ilmin ihtimâm
Lafzan ü manen dedim itmâmına târîh-i tâm
Bin yüz on ikide hakkâ medrese oldu tamâm"
📍 Yahya Kemal kütüphane için şu dizeleri yazmıştır;
"Yekpâre nûr olan bu kütübhâne-i nefîs
Yekpâre servetiydi bu âlemde kendinin"
