Kadim Türkistan'da "Ya Ramazan" geleneği
Yüzyıllar boyu Türklere ev sahipliği yapan kadim Türkistan'da, Ramazan ayının gelişi çeşitli şenlikler ile kutlanmaktadır. Bu eğlencelerden biri "ya Ramazan" geleneğidir. Mani, koşuk ve şarkılardan oluşan bu gelenek, halkın mübarek ayı en güzel şekilde yaşaması ve birbirlerine daha çok kenetlenmesini sağlar. Kırgız, Özbek, Türkmen, Uygur Türkleri, ya Ramazan'ın en güzel örneklerini vermişlerdir...
KAZAKİSTAN'DA JARAPAZAN
🔹 Jarapazan kelimesi "ya Ramazan" manasına gelmektedir. Kazak Türkçesinin dil unsurları eklendiğinde bu isme dönüşmüştür.
🔹 2011 yayınlanan yılında yayımlanan Kazak Edebi Dilinin Sözlüğü'nde "Jarapazan", Ramazan ayında köy köy gezip bahşiş ve sadaka almak için söylenen merasim şiirine verilen isim olarak kayıtlıdır. Diğer bir anlamıyla örf ve adetlerin tümüne verilen addır.
🔹 Jarapazan, Kazakların tabiriyle "Ramazan ayında" söylenen yırlardır. Ramazan'ın ilk gününden bayrama kadar olan süre içerisinde büyük bir heyecan ve coşku ile uygulanan gelenektir.
Yır ne demek?
Yır cümlenin içindeki anlama göre değişkenlik gösterir. Burada Ramazan ayından bahsettiği için "ezgi" anlamı da taşır.
🔹🔹🔹
Bir kelgen on eki ayda şahır ramazan,
Qılıñız ramazanda jandı qurban!
Üş ayda endi bizge kelam Quran,
Muxammed ümbetine şahır ramazan!
Bu gelen on iki ayda bir Şehr-i Ramazan,
Kılınız Ramazan'da canı kurban!
Bu ayda indi bize Kelâm-ı Kur'an,
Muhammed ümmetine Şehr-i Ramazan.
JARAPAZANŞILAR
🔹 Kaynaklarda Jarapazan'ın gece yarısı söylendiğinden bahsedilmektedir. Ramazan ayına mahsus bir gelenek olduğu bilindiğinden iftar ve sahur vakitlerinde icra edildiği bilinmektedir.
🔹 Bu geleneği devam ettiren kesim daha çok çocuklar ve gençlerdir. Bulundukları mahallede kapı kapı dolaşarak Jarapazan yırlarını söylerler ve karşılığında iyi dilek ve çeşitli hediyeler ile uğurlanırlar. Jarapazan geleneğini hususi olarak icra edenlere "Jarapazanşı" adı verilir.
KIRGIZİSTAN'DA CARAMAZAN
🔹 Türk dünyasında yaygın olarak söylenen Ya Ramazan geleneği Kırgızistan'da da idrak edilmektedir. Sözlüklerde "oruç vaktinde dilek olarak çoluk çocuk ile söylenen gelenek yırı" olarak tanımlanmaktadır.
🔹 Kırgız Türklerinin "Caramazan" olarak bildiği "ya Ramazan" geleneği daha çok Kırgız çocukları tarafından söylenmektedir.
🔹 Caramazan geleneğine göre Ramazan ayının 15. gününden itibaren gençler ve çocuklar toplanır, at üzerinde veya yaya olarak kapı kapı dolaşır. Gençler; dua, dilek ve niyetlerini geleneksel müzik aletleri eşliğinde dile getirir.
🔹 Kırgız yırlarından derlenen ve Ramazan ayına özgü şiirler ile harmanlanan Caramazan söyleyenler, daha çok yoksul insanlardan oluşur. Kırgız Türkleri bu adetleri ile mübarek ayda birbirine destek olmaktadırlar.
🔹🔹🔹
Esselam aleyküm, Caramazan,
On eki ayda bir kelgen orozo can.
Selamun aleyküm Ya Ramazan,
12 ayda bir gelen oruç can.
