İstanbul'un fethinden sonra inşa edilen ilk hamam
Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilen Eyüpsultan Türbeler Hamamı, çifte hamamın en güzel örneklerinden biridir. Evliya Çelebi'ye göre, İstanbul'un fethinden sonra yapılan ilk hamam olma özelliği de taşır. Yaşanan doğal afetler sonucu hasarlar görse de günümüze kadar ulaşan nadir eserler arasında yerini almıştır.
İslam'da temizliğin önemi
🔸 İslam'ın getirdiği prensipler arasına temizliğin özel bir yeri vardır. Nitekim Peygamber Efendimiz (SAV) de "Temizlik, imandandır" buyurmuştur. Yüce dinimizde suyla arınıp temiz kıyafetler giyilmeden Allah'ın (CC) huzuruna çıkılmaz.
🔸 İbadetlerden önce zorunlu olan beden temizliği, hamamların yaygınlaşmasını sağlar. Böylece İslam'ın önemli merkezlerinden Anadolu'da hamam mimarisi gelişir ve oldukça etkileyici örnekler verilir.
↪ Bunlardan biri de Eyüpsultan'da yer alan Fatih Sultan Mehmed'in inşa ettirdiği Türbeler Hamamı'dır.
Hamam kelimesinin kökeni
🔸 Arapçada "ısıtmak" anlamına gelen "hamm" kelimesinin türetilmesiyle oluşan hamam, "ısıtan yer, yıkanma yeri" manasına gelir. Anadolu'da ise "sıcak, ısıcak, çimek, yıkak" gibi kelimeleri karşılar.
🔸 Göçebe Türkler, "çerge" ismindeki çadır hamamlarda yıkanırlar. Anadolu'da yerleşik hayata geçtikten sonra ise Roma hamamlarını, İslami anlayışa göre yeniden düzenler ve kullanırlar.
Osmanlı'da hamam
🔸 Selçuklu döneminde inşa edilen hamamlar, Osmanlı'da daha çok yaygın ve kullanılır hale gelir. 17. yüzyıl ortasına gelindiğinde Evliya Çelebi'nin aktardığına göre sadece İstanbul'da 200'e yakın hamam vardır.
🔸 O dönemler, hamamların bu kadar yaygın olmasının çeşitli nedenleri vardır. Öncelikle hijyen, ahali içi büyük önem arz ederken diğer yandan vakıflar için ciddi gelir kaynağıdır.
Osmanlı'da hamam mimarisi
🔸 Osmanlı döneminde hamamlar, ısıtma sistemleri bakımından Roma ile büyük benzerlik gösterse de mimarisinin sade ve işlevsel olması bakımında ayrışır.
🔸 Devlet-i Aliyye'de hamamlar, toplumun mahramiyetine verilen önem ekseninde gelişir. Örneğin erkekler hamamlarının girişi ana caddeye kadınlar kısmı yan sokağa açılmaktadır.
Hamamlara su nasıl getirilir?
🔸 Bentlerde toplanan su, su kemerleri aracılığıyla kente getirilerek hamamlarda kullanılır.
🔸 Lağım veya kanavat ismi verilen yeraltı şebekeleri üzerinden künk ya da kurşun borularla getirilen su, tesisat bulunmayan yerlerde baston kuyularından, hayvanlarla çevrilen su dolapları sayesinde taşınmaktadır.
*Kanavat ne demek?
Bu kelime kanallar anlamına gelmektedir.
*Künk ne demektir?
Pişmiş topraktan yapılan kalın su borusuna verilen isimdir.
