Orta oyununun son temsilcisi İsmail Hakkı Dümbüllü kimdir?
Orta oyununun son temsilcilerinden olan İsmail Hakkı Dümbüllü, önemli bir tuluat sanatçısı idi. Babası II. Abdülhamid'in silahtarlarından Zeynel Abidin Efendi'ydi. 76 yaşında hayata veda eden İsmail Dümbüllü, 30 Ekim 1973 tarihinde açılan Boğaziçi Köprüsü üzerinden geçirilen ilk kişi oldu. Geleneksel tiyatromuzun son temsilcisi Dümbüllü İsmail ve orta oyunu hakkında bilgileri derledik.
Çeşitli öğelerden oluşan orta oyununda, Türk toplumundaki çeşitli tipler konuşma ve tavırlarıyla taklit edilir. İlk öğe "temsil; ikinci öğe musiki ve üçüncü öğe rakstır. Oyunun ikinci öğesi musikiye zurna ve çifte nağra gibi nefesli ve vurmalı sazlarla söylenen şarkı ve türküler eşlik eder. Başlıca rakkaslar ise çengi, köçek, curcunabazlardır. Orta oyununda diğer önemli öğeler muhavere (iki kişi arasındaki konuşma, karşılıklı konuşma) ve taklittir.
Oyun yuvarlak bir meydan alanında oynanır. Oyunda yer alan sandık odası, oyuncuların giysilerinin bulunduğu yer; kapı ise oyun alanına girdikleri yerdir. Orta oyununun iki önemli kahramanı Pişekâr ile Kavuklu'dur. Pîşekâr hem oyuncu hem sahneye koyucu, hem yazar gibi davranır. Kavuklu ise oyunun baş komiğidir. Kavuklu'nun iş yeri dükkân diye adlandırılan küçük bir paravanadır.
Bir orta oyunu giriş, muhavere, fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşur. Muhavere bölümü "arazbar" ve "tekerleme" olarak iki kısımdır. Oyun alanında ayrıca yeni dünya adı verilen, 1,5 m. yüksekliğinde iki veya daha fazla kanatlı, kafesli bir paravana yer alır. Burası daha çok ev veya hamam kabul edilir.
Bir tuluat oyunu olan orta oyununun yazılı metni yoktur; ustadan çırağa intikal ederek gelen konular tekrarlanır. Kavuklu Sepetçi Ali Rızâ, Cüce Vasil, Pîşekâr Âsım, Kavuklu Hamdi Efendi, Pîşekâr Küçük İsmâil Efendi, Kavuklu Naşit, Kavuklu Ali gibi isimlerin oynadığı orta oyunu İsmail Dümbüllü'nün 1973'te ölümüyle son temsilcisini de kaybetmiştir.
