Osmanlının ilk ve tek astronomi okulu: Mekteb-i Fenn-i Nücum
Osmanlı'da bilim insanları, devletin var olduğu yıllarda bilim alanında yenilikler yapılması için çabalamış ve imparatorluğu daima ilim anlamında bir üst noktaya taşıma gayreti içinde olmuşlardır. Bu çalışmalardan biri de Osmanlının ilk ve tek astronomi okulu olan Mekteb-i Fenn-i Nücum'dur. Ömrü çok kısa olan bu okul hakkındaki bilgiler sizler için derledik.
OSMANLI ASTRONOMİ FAALİYETLERİ
🔹 Osmanlı İmparatorluğu, hüküm sürdüğü 1299 ve 1924 yılları arasında birbirinden kıymetli hocalarla pek çok ilmi çalışmaya imza atar. Astronomi de bu sahalardan biridir.
🔹 Bilhassa İslam fenni tarihinde, gök biliminin yeri oldukça müstesnadır. Şam ve Bağdat gibi irfan merkezlerinde rasathaneler kurulmuş, bu yerlerde çok sayıda astronom yetişmiş ve astronomiye kaynak mahiyetinde eserler kaleme alınmıştır.
↪ Meraga ve Semerkand şehirlerinde kurulan rasathaneler ile İslam dünyası gök bilimi alanında zirveyi yaşamıştır.
OSMANLININ İLK VE TEK ASTRONOMİ OKULU
🔹 19. yüzyıl Osmanlısında, Tanzimat Fermanı'ndan yaklaşık bir sene sonra kurulan Mekteb-i Fenni Nücum, imparatorluğun ilk ve tek astronomi okulu olduğundan oldukça ehemmiyet teşkil etmektedir.
🔹 Astronomi okulu arşivlerde; Mekteb-i Fenn-i Nücum, Mekteb-i Müneccimin, Müneccimhane ve Tencimhane gibi isimlerle de anılmaktadır.
Tanzimat Fermanı ne zaman ilan edildi?
Ferman, Türk tarihinde Batılılaşmanın ilk somut adımı olarak kabul edilir. 3 Kasım 1839'da Sultan Abdülmecid döneminde, Gülhane Parkı'nda Hariciye Nazırı Koca Mustafa Reşid Paşa tarafından okunmuştur.
MEKTEB-İ FENNİ NÜCUM
🔹 Tanzimat Fermanı'ndan sonra açılan Müneccimhane'nin beraberinde Tıbbiye gibi Avrupa tarzı okullar da ortaya çıkar. Bu mektebin tesisinde, batılı Fransa Astronomi Cemiyeti'nin etkileri vardır.
🔹 "Astronomi ve fen ile ilgili okul" manasına gelen Mekteb-i Fenni Nücum'un kurucusu ve ilk müdürü, Hüseyin Hüsnü Efendi'dir. Okul arşiv kayıtlarından anlaşıldığı üzere buraya, klasik medrese mezunu ve astronomiye ilgi duyan kimseler alınmaktadır.
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ne zaman açıldı?
Osmanlı padişahlarından II. Mahmud 14 Mart 1827 senesinde, Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane'yi açar. Bugünkü İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ve İstanbul Tıp Fakültesinin Osmanlının son dönemlerindeki ismidir.
MEKTEBİN KURUCUSU HÜSEYİN HÜSNÜ EFENDİ
🔸 Müneccimbaşı Hüseyin Hüsnü Efendi, yine kendisi gibi Müneccimbaşı olan Abdullah Efendi'nin biraderidir. Tahsilini İstanbul'da tamamlayan Hüsnü Efendi, ilim alanında eğitim almak üzere Arabistan topraklarına gider.
🔸 Doğduğu beldeye geri dönen Hüseyin Efendi, II. Mahmud döneminde Selanik kadısı ve müneccimbaşı olur. Yaklaşık on sene müneccimbaşı olarak mektepte görev yapan isim, 1840 yılında hayata gözlerini yumar. Vefatından sonra vazifeyi, Sadullah Efendi devralır.
ASTRONOMİ İLGİLİ ÇALIŞMALARI
🔸 Hüseyin Hüsnü Efendi, klasik astronomi eserlerine vakıftır ve Avrupa'da gök bilimi sahasında yapılan çalışmaları yakından takip etmektedir.
🔸 Mekteb-i Fenni Nücum'u açmasında müneccim-i Sani Sadullah Efendi'nin yardımları çoktur. Aynı zamanda Müneccimbaşı Hüseyin Hüsnü Efendi'nin Fransızcaya hakim olması, okuldaki faaliyetleri yürütmesi anlamında katkılar sağlamıştır.
🔸 Cedâvil-i Mikatiyye li'Arz-i Kâbe yani Mekke, Takvim-i Sâl, Velâdet-i Hümâyûna Dâir Bir Risâle-i Nücûmiye, Zâiçe-i Sâl, Küçük İlmi Hey'et, Tercüme-i Zîc-i Lalande; Hüseyin Efendi'nin astronomi sahasında verdiği eserleridir.
