Tanzimat edebiyatının ilk eserleri

İlk natüralist roman: Nabizade Nazım'ın "Zehra" adlı eseridir.

Realizm ve natüralizm akımlarının etkisiyle eserler yazan Nabizâde Nâzım'ın Zehra romanı ilk defa Servet-i Fünun dergisinde tefrika edilerek yayımlanmıştır. Zengin bir tüccar olan Şevket Efendi; sinirli, kıskanç ve geçimsiz biri olan kızı Zehra'yı kâtibi Suphi ile evlendirir. Suphi'nin annesi, gelinine yardımcı olsun diye eve Sırrıcemal adında cariye alır. Bunun üzerine kıskançlık krizine giren Zehra, hem kendisinin hem de çevresindekilerin felaketine sebep olan kararlar alır.

TveK'dan satın almak için tıklayın…

İlk köy şiiri: Muallim Naci'nin "Köylü Kızların Şarkısı" adlı şiiridir.

I
Tepeden iniyor bakın
Şu kızın nişanlısı şanlıdır
Yaradan nazardan esirgesin
Koca dağ delikanlıdır

II
Fese bak fese ne güzel de al
Ne de hoş belindeki morlu şal
Demedim ya ben sana bak da al
O kadar da bakma ziyanlıdır

III
Ne kadar da kızardın aman aman
Neden öyle başına çıktı kan
Beri gel bayılma a kız heman
Yüreğin de pek helecanlıdır

IV
Yakışıklıdır seviyor cihan
Onu ben de pek severim inan
Benim olsa bâri şu kahraman
Olamaz ne çare nişanlıdır

V
Ne darıldın Ahmed'in oynaşı
Darılır mı âdeme kardaşı
Sana benziyor şu dağın başı
Ne zaman bakılsa dumanlıdır

VI
Somurtup oturma darıl da git
Bizi ihtiyara şikayet et
Beni istemekte olan yiğit
Daha şanlıdır daha anlıdır.

İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit'in "Sahra" adlı şiiridir.

Sahra

Bir zamanlar karargâhım idi
Bedeviler gibi beyâbanlar;
Buna mucib de iştibâhım idi;
Nasıl imrar-ı vakt eder anlar.
Belde halkında görmedin hayfa
Gördüğün ünsü ehl-i vahşette!
Bedevîler sukûn u rahatte;
Sürdüğü daima ganemle sefâ.
Beledî muttasıl esir-i cefâ;
İntiâş aleminde zulmetde!
Biri endişeden aman bulmaz;
Biri endişeye zaman bulmaz

Kafiyesiz şiirin ilk yazarı: Abdülhak Hamit'in "Validem" adlı şiiridir.

Validem

Validem ümmiyeydi, ümmiyenin
Var idi ezberinde birçok ilim. (...)
Son zamanlar alil olan gözünün
Gördüğü bir hayal idi ancak
Ameliyyatı istemez, sevmez,
Der idi daima; "Ne görmek için? "
"Bizi görmek için" deyince güler,
"Sizi duymaktayım, bu kafidir.
Sağ olun, siz görün bu dünyayı,
Ben de görmüş gibi olur, gülerim."
"Gülerim" der de, etseniz dikkat,
Görünürdü için için giryan.
Yaşamaktan da bezmiş olmalı ki,
Sinnini sorsalar, cevaben o:
"Belki üç yüz yaşındayım" derdi.

Ölçek: Feilatün mefailün feilün (fa'lün)
1913

Aruz ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan'ın "Eşber" adlı eseridir.

Eşber, Hindistan'da Keşmir hükümdarıdır. Büyük İskender, Hindistan'ı zaptı esnasında, Eşber kendi askerinin azlığına bakmadan karşı koymak ister. Kız kardeşi ve hükümdarlıkta ortağı olan Sumru, İskender'i sevdiği için, kardeşini bu fikirden caydırmağa çalışır. Eserin yüksek kahramanlık fikirlerinden ve vatanına hıyanet etmiş görünen kız kardeşini öldürmesi gibi olay örgüsü nedeniyle bu eserle Fransız şairi Coneille'in Horace piyesi arasında benzerlik noktaları vardır.

Hece ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan'ın "Nesteren" adlı eseridir.