Turgut Cansever'in en önemli projesi: Beyazıt Meydanı
Mimari söylemi ve inşa ettiği yapılarıyla Türkiye'nin mimarlık gündemine önemli katkılar yapmış bir düşünce adamı olan Turgut Cansever, yaklaşık 60 yıllık meslek pratiğinde daima adından söz ettirdi. Farklı yaklaşımları içerisinde barındıran 'Beyazıt Meydanı Yayalaştırma ve Düzenleme Projesi' gerçekleşmiş veya proje boyutunda kalmış eserleri arasında en önemlisiydi.
🔸 1920 yılında Antalya'da dünyaya gelen Turgut Cansever 2009 yılında hayata gözlerini yumarken, arkasında yıllarca konuşulacak bir felsefeyi ve yeni bir yaklaşımın simgesi olacak onlarca eşsiz yapıyı bırakmıştı. Türkiye'nin mimarlık gündemini inşa etme fırsatı bulduğu yapılar 20'yi geçmese de her inşa ettiği yapıyı düşünsel ve maddi boyutlarıyla yeniden güncellemişti.
🔸 Erken dönem yapılarından olan Adana Kadirli Karatepe Açık Hava Müzesi, İstanbul Büyükada Anadolu Kulübü Oteli, mimari unsurları bakımından önemli bir söz söylemekte, Ankara Türk Tarih Kurumu ile bu söz hem derinleşmekte hem de şehrin içine kadar girmekteydi.
🔸 Turgut Cansever İstanbul'un farklı muhitlerinde Sadullah Paşa Yalısı'ndan başlayarak yedi tekil ev restorasyonuna imza attı. Bunlar; Çürüksulu Yalısı ya da Muharrem Nuri Birgi Evi Restorasyonu, Tollu Evi Restorasyonu, Caner - Zerrin Şaka Evi Restorasyonu, Güner - Haydar Akın Evi Restorasyonu, Hadi Bey Yalısı Restitüsyonu ve Restorasyonu , Recep Sefer Evi Restorasyonu'dur.
🔸 Cansever için restorasyon sadece maddi ve teknik bir mesele değildi. O bütün bu yapılarda, "restorasyon" ile "yeni" eser arasında, yaklaşım bakımından fark gözetmez, her iki durumda da eserlerini, geçmiş - bugün - gelecek arasındaki iletişimle, süreç bilgisiyle idrak ve inşa ederdi.
🔸 İlk mimari uygulama işi olan Sadullah Paşa Yalısı restorasyonu için Turgut Cansever şu sözleri söylemişti:
"İnsanın bütün dünyaya açık olma hakkına ait asli İslâmî inancına tekabül eden Türk ev planı şemasının en gelişmiş biçimini tekrar vücuda getirmiş olduk. Sadullah Paşa Yalısı tarihte oluşturulmuş bir çözümün, gerçek büyük güzelliğini bana hissetme imkânı verdi."
🔸 Bundan 21 yıl sonra gerçekleştirdiği ve Ağahan Mimarlık Ödülü aldığı Bodrum'daki Ahmet Ertegün Evi restorasyonunda ise mimarlıkta maddenin üzerine düşünmek birinci meselesiydi. Bir restorasyondan öte mekanın ve maddenin yeniden kuruluşu, bahçeyle bütünleşen iç mekanlar ve dış yüzeydeki beyaza boyalı kabarık görüntü Bodrum koyunda bir tül etkisi oluşturan tezyin ögesiydi.
🔸 1958 ve 1961 yılları arasında çalıştığı, farklı projelerinde kullandığı estetik ve manevi unsurların birçoğunu içerisinde barındıran bir proje olarak, Turgut Cansever'in Beyazıt Meydanı Yayalaştırma ve Düzenleme Projesi onun en önemli projesiydi. Bu proje özellikle dört açıdan büyük bir önem teşkil ediyordu.
🔸 Birincisi; Cansever'in bir fikir olarak "mekana" yüklediği anlamı ve bu yöndeki çözümlemelerini en iyi yansıtan projesiydi.
İkincisi; Mimarinin geçmiş - bugün - gelecek sürekliliğini sağlayan Türkiye'deki ilk ve neredeyse tek "meydan" projesiydi.
Üçüncüsü ise Türkiye'de düşünce - tasarım - uygulama ile söylem ve eleştiri tavırların okunabileceği nadir ve ibretlik "mekân öykülerinden" biri olmasıydı. Dördüncü ve son olarak ise bu proje; mekanın ve tarihin madde ile anlamlı bir ilişkiye sokulduğu "İstanbul'un kalbinde" yer alan bir "tasarım"dı.
🔸 Cansever Beyazıt Meydanı ile ilgili birçok yazı ve rapor kaleme almış, konuşmalar yapmıştı. 1991'de, 71 yaşında iken yaptığı bir söyleşide konuşan mimar da; 1961'de, 41 yaşında iken belediyedeki bir tetkik toplantısında konuşan mimar da aynı kişiydi.
🔸 Bu 40 yıllık zaman diliminde Cansever'in Beyazıt Meydanı söylemi de eylemi de değişmemişti. Yani onun söylemi ile eylemi arasındaki tutarlılığı zamansal olarak da görebilmek mümkündü.
