Farabi’nin musiki ilmine yaptığı hizmetler
Felsefe dünyasında 'Muallim-i Sani' lakabı ile tanınan Farabi, müzik ilmini bilimsel bir temele oturtan ve müzik kuramı hakkında sistematik olarak kitap yazan ilk bilginimizdir. Müzik konusunda üstün bir yeteneğe sahip olmasının yanı sıra seçkin bir icracı ve çok iyi bir ud ustasıydı. Keman ailesine mensup çalgıların atalarından sitarın yatay bir uyarlaması olan "kanunu" geliştirdi. Müzik hakkında beş eser kaleme aldı. Asıl şaheseri, müzik teorisi üzerine yazdığı Büyük Musiki Kitabı idi. Kısaca Farabi'nin musiki ilmine yaptığı hizmetleri derledik.
Müslümanlar diğer ilimlerde olduğu gibi müzik aletleri konusunda da kendilerini oldukça geliştirdiler. Bundan bin yıl önce, Kindi ud çalgısının perdelerinin bağlanmasına ilişkin mufassal bir eser hazırlamış, bu eserde müziğin kozmolojik yan anlamlarına da değinmişti. Kindi, alfabetik müzik yazım sistemini bir sekizli için kullanarak Yunan müzisyenlerin çalışmalarını devam ettirmiş ve geliştirmişti.
İslam uygarlığında müziğin kökenine dair ufuk açıcı 15 bilgi
Kindi'den 70 yıl kadar sonra Farabi, keman ailesine mensup çalgıların atası olan *sitarın yatay bir uyarlaması olan kanunu geliştirdi. Müzik hakkında beş eser kaleme almakla beraber, asıl şaheseri, müzik teorisi üzerine yazdığı Büyük Musiki Kitabı'dır. Bu eser, 12'nci yüzyılda İbraniceye ve Latinceye tercüme edildi. Farabi'nin ve bu eserinin etkisi 16'ncı yüzyıla kadar hissedilmeye devam edecekti.
*Sitar telli uzun saplı bir saz, müzik enstrümanıdır. Hindistan kökenli bu sazın sözcük anlamı Farsça'da 30 tellidir.
Farabi tarihimizde, müzik nazariyatına dair ilk ciddi çalışmayı yapan kişidir. Daha önce İshak el-Mevsilî ve Kindi de müzik konusunda görüşlerini dile getirmişler ancak Farabi, bu bilginlerin düşüncelerini eleştirmiştir.
Musiki konusunda büyük bir yeteneğe sahip olmasının yanı sıra seçkin bir icracı ve çok iyi bir ud ustasıydı. Enstrümanı ile dinleyiciler üzerinde büyük etki bırakır; dinleyenleri istediği gibi güldürür, ağlatır; uyutur veya uyandırırdı. Nitekim birçok kaynakta, Farabi'nin bir mecliste saz çalarak orada hazır bulunanları önce güldürüp sonra ağlattığı ve sonunda herkesi uyuttuğu şeklindeki bir rivayetten söz edilir.
