Yenilikten kaçınma: Neofobi
Bir korku hali olarak tarif edilen fobi, bir durum yahut nesne karşısında aldığımız tavırdır. Günlük yaşantımızı olumsuz etkileyen bu vaziyetin pek çok hali bulunur. İnsanoğlu tarihin her devrinde değişim, yenilik karşısında afallar, neofobi de insanın bu durumlara karşı olan korkusunu ifade eder. Sizin için neofobinin ne olduğunu ve nasıl kontrol altına alınabileceğini araştırdık.
🔶 Neofobi, yeni durumlardan kaynaklı gelişen sürekli ve anormal korku durumudur. Hafif formunda, yeni şeyler denemekten ve rutinden kopmak istememek gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Araştırmalarda, neofobi genellikle tat çalışması ile ilişkilendirilir. Gıda neofobisi, pediatrik psikolojide önemli bir endişe kategoridesindedir.
🔶Psikososyal faktörler , bir çocuğun gıda neofobisi geliştirmesine neden olabilir. Küçük yaşlarda çocuklar, ebeveynlerin yiyecek tercihlerini dikkatlice izler ve bazı gıdalardan kaçınmaları durumunda yeme konusunda neofobik eğilimler gösterebilir.
📌Korku Nedir?
Korku, mantık ve irade ile kontrol altında tutulamayan, bireyin içini daraltan bir yakın tehdit hissidir.
🔶 Yenilik korkusu, ilk kez karşılaşılan durum karşısında bireyde oluşan sürekli ve anormal korku durumudur. Bu fobinin hafif seyri, yeni şeyler denemek istememek şeklinde ortaya çıkar. Sunum yapmaktan, yeni insanlarla tanışmaktan, yeni ortamlara girmekten kaçınmak gibi...
🔶 Biyomedikal araştırmalarda neofobi genellikle tat çalışmaları ile ilişkilendirilir. Neofobi, insanda kendi hayatını sürekli kontrol altında tutma isteği oluşturur. Yani obsesifliğe eğilimli, kontrolcü, titiz bir kişiliğe sahiptirler. Bu durum, zamanla onların kendilerini sosyal hayattan soyutlamalarına neden olur.
🔶 Neofobisi olanlar, kendilerine sorulmadan bir şey yapılmasından hiç hoşlanmazlar. Bu durum, kişinin agresif tutum sergilemesine neden olur. Kendini sosyal yaşamdan uzaklaştırarak izole ederler. Bu fobiyle başa çıkamadıkları takdirde depresyona sürüklenebilirler.
🔶 Özellikle 65 yaş ve üzerinde olan kişilerde fiziksel rahatsızlıklarla birlikte, sosyo-ekonomik düzeyde düşüklük, yalnızlık, eşini kaybetmenin verdiği derin acı, emekli olmak ve rutin yaşama adım atmak gibi durumların da etkisiyle neofobi bir şekilde atlatılabilir. Psikoterapi ve ilaç tedavisinin yanı sıra hastanın yaşam kalitesinin yükseltilmesi tedavide temel amaç olarak belirlenir.
Doğan Cüceloğlu'nun İletişim Donanımları Eserinden 20 Alıntı
🔶 Yeni şeyler ya da hayatınızın herhangi bir noktasındaki yeniliğe karşı gerçek olmayan ve aşırı bir korku duyuyorsanız, ani tepkiler veriyorsanız, yenilikten sıklıkla kaçınarak yaşamınızı kısıtlıyorsanız ve bütün bunlar yaşamınızda son 6 ay ya da daha uzun zamandır devam ediyor, başka herhangi bir mental hastalık veya durum ile açıklanmıyorsa sahip olduğunuz neofobi, özgül fobi olarak teşhis edilebilir. Pek tabii bu teşhisi ancak bu konuda uzmanlaşmış bir ruh sağlığı çalışanı koyabilir.
📌 Özgül fobi nedir?
Özgül fobi, belirli nesne ya da bazı durumlardan ciddi biçimde rahatsız olma durumudur. Bireyler anlamsız şekilde korku duyup kendini yoğun sıkıntı içinde hissederler. En çok rastlanan fobilerdir. Günlük hayatı yaşamada sıkıntı yaşarlar. Bu tarz fobiye sahip olan kişilerde en çok görülen korkular; hayvanlardan korkma, (kedi, köpek, kuş) doğal çevredeki fırtına, yüksek yerlerden korkma, kandan ve iğneden korkma, asansörden, uçaktan ya da kapalı alanlardan korkma durumlarıdır.
🔶 Yeniliğe dair duyulan bu derin korkunun etkileri yalnızca psikolojik değil, fiziksel ve davranışsal da olabilir. Mesela; nefes kesilmesi, baş dönmesi, kalp atışında artış, mide bulantısı ve titremek fiziksel semptomlardan bazılarıdır. Psikolojik semptomlardan diğerleri; kaygılanma, ölüm korkusu, gerçekliği yitirme ya da gerçeklik algısının bozulmasıdır.
🔶Neofobi, 1-2 yaşlarında çocuklarda dahil olmak üzere her yaşta görülebilir. Çeşitli sebeplere veya ani bir olaya bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yapılan araştırmalar sonucunda bu korkunun erken yaşlanmaya neden olduğu ve ömrü kısalttığı görülür.
🔶 Neofobik kişilerde sinir ve stres üst düzeyde seyreder. Bu konuyla ilgili fareler üzerinde yapılan bir araştırmada, neofobisi olan farelerin yerleri değiştirilir ve tepkileri gözlenir. Yer değişimi yaşadıklarında, insanlarda da depresyon ve stres halinde artan glikokortikoid hormonun yükseldiği görülür. Yeniliğe kaygı duyan farelerin diğerlerine göre daha çabuk yaşlandığı ve az yaşadıkları görülür.
