Arama
Sinema gözünden mesajlar
Sinemada kamera, tek başına bir anlatım aracı olabilir. Kullanılan plan, kamera açısı ve hareketlerinin sinemada birer anlamı vardır. Bu teknik özellikler sinema okuryazarı tarafından değerlendirilerek yorum kazanır. Genel planı tercih eden bir yönetmenin vermek istediği mesajla omuz planda çekim yapan yönetmenin anlatmak istediği şeyler farklıdır. Üst açıdan çekilen bir sahnenin seyircide bıraktığı etkiyle alt açıdan çekilen bir sahnenin algısı aynı olmayacaktır. Her birinin kendine özgü bir mesajı vardır. Gelin sinemanın gözünden bu mesajları anlamlandıralım.
SİNEMANIN İLK YILLARI
🎥Sinemanın ilk dönemlerinde kamera hareketsizdir. Tiyatro oyunu hissi veren filmler, hareketlenince anlam kazanmıştır. Kameranın yerinin değiştirilebileceğini fark eden sinemacılar, diledikleri görüntüyü oluşturmaya başlar. Böylece sinemanın anlatım aracı olarak planlar, çerçeveleme, kamera açıları ve hareketleri ortaya çıkar.
💬 Kameranın gözünden verilmek istenen mesaj kişiye olan uzaklık, açı ve hareketle sağlanır. Senaryoda anlatılan konu ile çekilen planın görselliği arasında bağ kurulur. Konunun gerektirdiği şekilde çerçeve oluşturulur.
SİNEMADA PLANLAR VE ÇERÇEVELEME
🎥 Planlar, sinemada belli anlamlar ve çağrışımlar vermek için çeşitli türlerden meydana gelir. Seyirci tarafından algılanarak istenilen mesaj verilir. Kamera planlarını, birer sinema kuralı olarak görebiliriz. Ancak bazı yönetmenler bu kuralları yıkarak kendi dilini filmine katar ve anlam dışına çıkar.
◽Planlar, filmin anlatımı için zorunlu bir ögedir. Sinemanın gramerini oluşturan temel unsurdur da diyebiliriz. Genel, boy, orta, yakın, omuzüstü (amors), tepki planı, bağlantı planı ve ara plan olarak sıralamak mümkündür.
◽ Yakın planların kullanım amacı, sahnedeki ayrıntıları vermektir. Orta planlar ise filmdeki nesneler ve kişilerin görüntülenmesinde kullanılır. Geniş planlar, mekânları tanıtan, genellikle filmin başında genel atmosferi seyirciye göstermek için kullanılan çekimlerdir. İzleyici böylece sinemanın gözünden bakarak bilgileri algılayıp anlamlar çıkarır.
💬 Sinemada, perde büyük olduğu için yakın planlar çok tercih edilmez. İzleyicide boğucu etki bırakmak istemedikleri için orta ve genel plana ağırlık verirler. Televizyon filmlerinde ise ekran küçük olduğu için detaylar anlaşılamayabilir. Bu nedenle de yakın ve detay planlara sıkça rastlamak mümkündür. Bütün bunlar sinemanın teknik kuralları olarak ilgilisinin bilmesi gereken püf noktalarıdır.
🎥GENEL PLAN
◽ Mekânların bir bütün olarak gösterilmesi için genel plan kullanılır. Hatta "tanıtma planı" olarak filmlerin açılışında görmek de mümkündür. Seyircinin film hakkında genel bilgi edinmesini, filmin geçeceği mekânı tanımasını sağlar. Bu planda bir ya da daha fazla insan gösterilebilir.
💬 Örneğin Teodoros Angelopulos, filmlerinde kullandığı genel planlarla tanınır. Neredeyse hiç yakın plan tercih etmeyen yönetmen, sahnelere genel açıdan uzun süre bakmamızı ister. "Ağlayan Çayır" filminde gösterilen sahne de aynen bu şekildedir. Uzun süre sadece gölün üzerinde kayıklarla giden insanları seyrederiz. Yönetmen bu planda, insanların göle yansıyan gölgelerini, duruşlarını, gölün griliğini, havanın iç karartıcılığını bir bütün olarak uzun uzun düşünmemizi sağlar.
🎬Ağlayan Çayır filminin konusu:
Film, 1919 - 1949 yılları arasında yaşanan Yunan İç Savaşı ve 2. Dünya Savaşı'nı konu edinir. Mültecilik ve aidiyetsizlik üzerine kurulan film bir trajedidir. Filmde, Odessa'da doğmuş fakat savaş döneminde annesi ve babasını kaybetmiş Eleni, Alexis'in ailesi tarafından evlat edinilir ve Odessa'dan göç ederler. Yeni bir kasabaya yerleşen ailede çocuklar beraber büyümeye başlar. Film bu çocukların ve özellikle de savaşın ortasında bir kadın olarak Eleni'nin çocukluğundan evliliğine, anne oluşundan sonraki yaşadıklarına kadar süregelen olayları anlatır.
💬 Genel plan için örnek olabilecek sahnelerden biri de Nuri Bilge Ceylan'ın "Bir Zamanlar Anadolu'da" filminde yer alır. Başlarda genel planda Anadolu bozkırını yönetmen seyircisine sık sık gösterir. Belki de amaç olaya daha objektif bir şekilde bakılmasını sağlamaktır. Nuri Bilge Ceylan kamerasıyla Anadolu panoramasını gösterir ve tablo gibi kullanır.
🎬Bir Zamanlar Anadolu'da filminin konusu:
Filmde bir doktor ile cinayet soruşturması yürüten bir savcının küçük bir Anadolu kasabasında geçirdikleri 12 saatlik gerilimli hikâyesi anlatılır. Bütün bir gece boyunca bozkırın karanlık, taşlı yollarında polis, jandarma, savcı, doktor ve katil zanlısının da bulunduğu üç araba dolusu insan bir çeşme dibine gömülü olan cesedi ararlar. Suç ve vicdanın, doğru ve yalanın birbirine karıştığı filmde insanın doğasının değişkenliğine ve belirsizliğine vurgu yapılır.
🎥BOY PLAN
◽ Objektifteki nesnenin veya insanın net bir şekilde görülebildiği sahnelerdir. Yüz ifadelerinin gösterilmesi için pek uygun olmasa da kişinin genel duruşunu anlamamızı sağlar. Filmle ilgili verdiği bilgi çok olacağı için ekranda kalma süresi yakın planlara göre daha uzundur.
◽ Karakterin fiziki özelliklerini ve hareketlerini ortaya koyar. Dans, kavga gibi sahnelerde sıkça tercih edilir. Çerçevede insanla beraber çevre de görülür. Kişinin yalnızlığının seyirciye aktarılmasında en etkili planlardandır.
💬 Çölün ortasındaki bir buluşmaya giden dede ve torunu gördüğümüz "Bab'Aziz" filminde boy plan olarak çekilen sahnede ikilinin çöldeki yalnızlıkları ve arayışları seyirciye geçer. Yönetmen hem çevreyi hem de karakterleri net bir şekilde kameraya aktarır.
🎬Bab'Aziz filminin konusu:
Kör bir derviş olan Bab'Aziz ve torunu Ishtar'ın hikâyesini konu edinir. Küçük Ishtar ve dedesi Bab'Aziz, 30 yılda bir yapılan derviş toplantısına gitmek amacıyla yola koyulur. Ancak gidilecek yeri bilmiyorlardır. Dede ve torun, uçsuz bucaksız çölün ortasında gerçekleşecek olan buluşma için çölün ortasında dolaşmaya başlar. Gizli yeri bulabilmeleri için çölün sonsuz sessizliğini kalpleriyle dinlemeleri gerekmektedir.