16. Yüzyılın Mevlevi Şairi: Divane Mehmed Çelebi
Mevlevilik kültürünün içine doğan Divane Mehmet Çelebi, yaşadığı devrin önemli mevlevilerinden biriydi. Farklı bölgelerde mevlevihaneler açmak gibi birçok hizmette bulunan Çelebi, aynı zamanda "ikinci pir" olarak anılırdı. Aynı zamanda Galata Mevlevihanesi'nde de hizmette bulunan Divane Mehmed Çelebi on altıncı yüzyılda tebarüz eden müstesna bir isimdi.
🔶 Divane Mehmed Çelebi, XV. yüzyılın son yarısında Afyonkarahisar'da doğar. Müridlerinden Şâhidî İbrâhim Dede'nin "Gülşen-i Esrâr" adlı eserinin son bölümünde yer alan menkıbelerle karışık anılarından alınan bilgiler, onun kişiliği hakkında bilgi vermekle birlikte biyografisini oluşturmakta yetersiz kalır.
🔶 Çelebi ile ilgili ikinci kaynak durumunda olan Sâkıb Dede'nin "Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân"ındaki malumatlar da düzenli değildir. Sâkıb Dede'den aktarılanlar ışığında Divane Mehmed Çelebi, Mevlânâ'nın oğlu Sultan Veled'in kızı olan Mutahhara Hatun'la evlilik yapan Süleyman Şah'ın torununun oğludur.
🔶 Babası Karahisar Mevlevîhânesi'nde doğmuştur. Mevlevilik kültürü içinde büyüyen Mehmed Çelebi, ölümüne kadar Karahisar Mevlevîhânesi şeyhi olarak görev alır.
🔶 Sâkıb Dede, Divane Mehmed Çelebi'nin Kanûnî Sultan Süleyman devrinde İstanbul'a, oradan Bursa ve Kütahya'ya gittiğini, Karahisar'a döndükten kısa bir süre sonra ise yaşamını yitirdiğini söyler. Mehmed Çelebi'nin ölüm tarihi net olarak bilinmemektedir.
🔶 Çelebi, Mevlevîlik tarihinde Ârif Çelebi ile başlayan Ehl-i beyt sevgisine oldukça önem verir. Onun temsilcisi olduğu Şems meşrebinin Kalenderîlik, Bektaşîlik ve Hurûfîlik ile kaynaşma özelliği gösterdiği bilinir. "Divane" yahut "Semâî" mahlaslarıyla şiirleri olan Çelebi, divan edebiyatının önemli şairlerinden biridir. Şiirleri, tesbit edilemediği ve meşrebinden ötürü divan biçiminde derlenemediği mecmualarda kalmıştır.
Pendname nedir?
Divane Mehmed Çelebi'ye neden ikinci pir denilmiştir?
🔶 Divane Mehmed, Ege ve Akdeniz'in batı kıyılarını gezer, o bölgelerde bulunur. Kahire, Halep, Şam ve Afyon'da bulunduğu faaliyetlerde "ikinci pir" olarak anılır.
🔶 Hem Afyon'da yapmış olduğu faaliyetler hem de birçok alanı kaplayan seyahatleri, yeni Mevlevihaneler açması, şeyh tayin etmesi gibi durumlar dikkate alınarak kendisine "ikinci pir" denilmesi gayet olağandır.
Semai mahlasının kaynağı nedir?
🔶 Semaî mahlasıyla da anılan Mehmed Çelebi, bütün şiirlerini bu mahlas ile yazar. VAV TV'de yayınlanan "Enderun Sohbetleri" programının son bölümünde "Divane Mehmet Çelebi" konuşuldu. Programın konuklarından olan Dr. Mustafa Çıpan:
" Bazı kaynaklar, Semai mahlasını babasının verdiğini söylüyor, bazı kaynaklar da meczup olmadığını bilakis Cenab-ı Hakk'a irticasının semada öne çıktığını durup dinlenmeden çok uzun süre sema ettiğini, bu sebeple kendisine semai mahlasının konulduğunu kaynaklar ifade eder." sözleriyle mahlasın ortaya çıkışını izah etti.
